Patiënten lopen risico's bij computeruitval ziekenhuis

ACHTERGROND - Een netwerkupdate was inderdaad de reden van de computerstoring in het Franciscusziekenhuis, vanwege het gebruik van hetzelfde systeem dus zowel in het Vlietland als het Gasthuis. "De oorzaak gaan we nu verder onderzoeken", aldus een woordvoerster.

Mocht iemand denken dat een computer in een hedendaags ziekenhuis een hulpmiddel is, gebruikt voor registratie en pakweg het opmaken van de rekening, dan heeft die persoon gelukkig recent weinig te zoeken gehad in het hospitaal. Een computer is vandaag de dag een essentieel element in het ziekenhuis, op vele manieren.

Zo dragen dokters en verpleegkundigen hun bevindingen en de daaruit volgende te nemen stappen in een behandeling niet langer op papier over, maar via het informatiesysteem Hix (zie dit artikel) in het geval van het Franciscus. Om te weten welk medicijn een patiënt op welk moment toegediend moet krijgen, is Hix onmisbaar - en dat systeem lag zaterdag enkele uren plat. Hetzelfde geldt voor gegevens nodig bij pakweg een dialyse, om nog maar niet te spreken van operaties. Ook de onderlinge communicatie tussen afdelingen gaat via de computer: denk aan het aanvragen van onderzoeken, scans en filmpjes en dergelijke. Daarbij was zaterdag zeer storend dat als gevolg van de problemen ook het interne telefoonsysteem was uitgevallen.

Het was dus niet verwonderlijk dat de ziekenhuisgroep besloot de aanname van patiënten stil te leggen en de Spoedeisende Hulp te sluiten. Dat kon door de omgeving - de huisartsenpost, de ambulancedienst - te informeren van de problemen en hen te verzoeken mensen voor een medische behandeling niet langer naar de Schiedamseweg of Kleiweg door te sturen of te brengen.

De problemen met het ICT-systeem van de Franciscusziekenhuizen kwamen op een opvallend moment. Juist afgelopen donderdag presenteerde de Onderzoeksraad voor Veiligheid een rapport over de risico’s van Icomputeruitval in ziekenhuizen. "Ziekenhuizen zijn voor het leveren van goede zorg steeds meer afhankelijk van het goed functioneren van ICT. Veel processen in het ziekenhuis zijn gedigitaliseerd waardoor het leveren van goede zorg zonder ICT bijna niet meer mogelijk is. Eén defect onderdeel of verkeerde netwerkinstelling kan de primaire zorgprocessen in een ziekenhuis uren- of zelfs dagenlang stilleggen. De kwaliteit en veiligheid van de zorg voor patiënten kan hierbij in het geding komen. Door de toenemende afhankelijkheid van ICT is het van belang dat de ziekenhuissector de digitale weerbaarheid op orde brengt." Aldus de onderzoeksraad.

In 2018 vonden volgens de raad in verschillende ziekenhuizen meerdere ICT-storingen plaats die impact hadden op de zorg. "Zo hadden artsen geen toegang meer tot patiëntendossiers en moest belangrijke informatie, zoals laboratoriumuitslagen, handmatig vastgelegd en telefonisch doorgegeven worden. Dit leidde tot veel vertraging en de kans op het maken van fouten werd veel groter. Ziekenhuizen stelden behandelingen uit, verplaatsten patiënten of kondigden een opnamestop af."Het waren deze voorvallen die voor de raad aanleiding waren een onderzoek in te stellen.

In het rapport ‘Patiëntveiligheid bij ICT-uitval in ziekenhuizen’ stelt de raad dat als het patiëntinformatiesysteem door een storing uitvalt 'het ziekenhuispersoneel geen toegang meer heeft tot actuele informatie en dan moet handelen op basis van klinische verschijnselen, het eigen geheugen of de informatie die een patiënt geeft'. "Voor het vaststellen van een diagnose of het beslissen over een behandeling brengt dit als risico met zich mee dat niet alle relevante informatie wordt gebruikt. Dit kan leiden tot niet optimale besluiten en daarbij horende risico’s voor de patiëntveiligheid", aldus de raad.

Een andere constatering is dat er tijdens de ICT-storingen in de onderzochte ziekenhuizen veel aandacht was voor de veiligheid van de patiënt, maar dat na afloop nauwelijks is nagegaan wat de gevolgen zijn geweest. "Er moet meer aandacht besteed worden aan risicovolle situaties, óók als dat niet heeft geleid tot schade of letsel, juist om daar in de toekomst van te leren." In de toekomst moeten daar beheersmaatregelen voor getroffen worden.

Concluderend stelt de raad dat ziekenhuizen zich bewust zijn van de afhankelijkheid van ICT-systemen, 'maar minder voorbereid op uitval'. "Omdat de risico’s op ICT-uitval als gevolg van de complexiteit van ICT-systemen echter deels onvoorspelbaar zijn, is ook aandacht voor het bestrijden en beheersen van de gevolgen van ICT-uitval van belang. Dat vraagt van de ziekenhuizen dat zij de afhankelijkheden van ICT in de zorgprocessen beter inzichtelijk krijgen. Op basis daarvan kunnen zij passende beheersmaatregelen treffen, die artsen en verpleegkundigen in staat stellen om de zorgverlening zo goed mogelijk te kunnen continueren bij uitval van ICT. Ook het houden van oefeningen en het periodiek testen van ICT-systemen draagt bij aan een betere voorbereiding op uitval van ICT." Was getekend: de Onderzoeksraad voor Veiligheid.