Armoede: klus voor samenleving en ieder van ons

SCHIEDAM - Keihard nieuws hoorde Marja Docter van de Voedselbank niet, gisteren onder de vele geluiden tijdens de conferentie over armoede in het Wennekerpand. De kracht van deze ‘werkdag’, georganiseerd door negen Schiedamse organisaties op initiatief van de Lions Schiedam te Riviere, zat hem in het bij elkaar brengen van al die geluiden, meningen, visies in een soort snelkookpan die zo ongeveer alle aanwezigen ‘aan het pruttelen’ kreeg.

Een kleine tweehonderd mensen waren aanwezig, en opvallend voor bijeenkomsten als deze waar maar al te vaak gesproken wordt over mensen door anderen: hier waren niet slechts de ‘professionals’, politici of vrijwilligers van allerhande organisaties aanwezig, maar ook de ‘ervaringsdeskundigen’, die mensen die concreet met armoede te maken hebben.

Nu zijn we dat natuurlijk allemaal. Enerzijds, omdat zoals Natasja Westmaas, dragende kracht bij Net Niet Genoeg het stelde, ‘armoede in het middelpunt van ieders belangstelling staat’, nu blijkt dat armoede bijna ieder op korte termijn kan overkomen. Of in ieder gevoel toch een idee daarvan, nu de inflatie in Nederland naar verluidt zeventien procent is. Kritisch noot van Westmaas: “Toen dat nog minder mensen overkwam, kreeg je armoede veel moeilijker op de agenda.”

Anderzijds, gekeken naar ‘het grote geheel’, zoals gespreksleider Dirck Slabbekoorn, tevens supermarktmanager te Rotterdam-West deed, gaat armoede iedereen aan. Want zelfs als je er nu geen been in ziet om de kachel eens lekker behaaglijk hoog te zetten, dan ben je nog mede-veroorzaker van armoede omdat ‘die kubieke meter gas door jouw gedrag voor anderen duurder wordt’.

De organisatie was erin geslaagd om veel mensen die al langer te maken hebben met armoede in de grote zaal van het Wennekerpand te krijgen. Zodat er met hen gesproken kon worden, in plaats van over.

Om de mensen te betrekken in de zorgen die er zijn begon de middag met de vertoning van de documentaire ‘Er is genoeg’ van Pim Giel, hierboven te zien. Die vormde een jaar geleden voor de Lions het begin van de onderneming om de armoededag op te zetten. Duidelijk kwam erin naar voren wat de oorzaken zijn van armoede: schulden, stress, het stigma dat op je wordt geplakt. De zaal vulde aan: pech, verslaving, werkloosheid, problemen in de opvoeding, inflatie, autisme. En machteloosheid.

Zoals die mevrouw, met beperkte mobiliteit, meemaakte die graag naar de Russische kerk in Dordrecht wil. Vervoerder Trevvel bedacht echter, zo vertelde ze, dat de rit daarnaartoe geen zes zones meer zou vergen, maar vijf. En daarmee geen werk meer zou zijn voor Trevvel, maar voor Valys. En die namen haar niet mee. Ook dingen die je belangrijk vindt niet kunnen doen is armoede, zo stelde ze.

Belangrijke zorg ook: de digitalisering van de samenleving, die voor heel veel mensen gewoon niet te volgen is. 

Maar er is gratis hulp voor mensen met computerproblemen bij Dock, riep iemand. “En ook op de wijkochtenden en -middagen zijn mensen die kunnen helpen.”

Door middel van een stukje software op de telefoon kon eenvoudig ieders idee bevraagd worden. “Wat is volgens jou het belangrijkste knelpunt in de aanpak van armoede?” De antwoorden waren, zoals Docter aangaf, meestal bekend, voorspelbaar: bureaucratie en versnippering. Gebrek aan vertrouwen na teleurstelling bij eerdere ervaringen met de mensen die zouden moeten ondersteunen bij het tegengaan van de problemen. Het ontbreken van de menselijke maat, meer en meer bij de overheden.

Maar juist als je al die opmerkingen, waar vaak een wereld aan ervaringen achter school, bij elkaar zet, dan ontstaat er een overzicht en een duidelijkheid die toch ook verrassend is. Het is de bureaucratie die mensen tegenwerkt, over de rooie helpt, het vertrouwen ontneemt. En dan kan wethouder Petra Zwang zeggen dat zij veel verwacht van de krachtenbundeling waartoe de dag van de Lions zou moeten leiden (‘en krachtenbundeling is voor mij veel meer dan samenwerking’), maar dan vraag je je toch af waar al die krachten die tot nu toe actief zijn, dan toe hebben geleid? 

Want de wethouder is van goede wil, de ambtenaren zullen toch ook van goede wil zijn, de organisaties, de vrijwilligers, ieder aanwezig in feite?! Welke nog sterkere structuren dan de goede wil zitten dan oplossingen in de weg?

Nicole van der Wekken, directeur van Stroomopwaarts, deed een poging die te duiden. “We vergeten wel eens hoe ontzettend complex we de dingen hebben gemaakt.” Die ontneemt wellicht ook het zicht ‘op de vele goeie dingen die we doen’. Van der Wekken kondigde een brief aan, aan alle Schiedamse gezinnen met kinderen, over de mogelijkheden die het Jeugdeducatiefonds biedt. Die brief valt binnenkort in de brievenbussen.

De Stroomopwaartsdirecteur ervaart ook dat haar werk soms moeilijk is omdat problemen niet aan de oppervlakte komen. Als belangrijk speerpunten van haar inzet, naast het verbeteren van de samenwerking met alle betrokkenen, ziet zij het verminderen van de schaamte om bij geldzorgen aan de bel te trekken en het verbeteren van de zogenaamde vroegsignalering. Uit de zaal kwam de reactie: “Laat uw medewerkers ook deze film zien, want dat zal ze leren om je als mens te benaderen.”

Een andere kritische noot: wat kost het eigenlijk om iemand uit de schulden te halen? Uit de zaal volgde het antwoord: honderdduizend euro, per huishouden…

Gastvrouw Zeliha Cimtay van de Lions tipte het zelf nog aan, de grote eye-opener van de dag voor haar: “Ik ben opgevoed met het idee van schaamte.” Je loopt niet met je problemen te koop. Toch is het belangrijk dat wel te doen, om anderen het mogelijk te maken om bij te staan en om zelf de zaken helder in perspectief te krijgen. Becijferd is dat het zes jaar duurt voordat mensen met financiële problemen hulp - durven - vragen. 

Wat dat betreft maakte op veel aanwezigen in de zaal indruk hoe Miranda Blom, een van de mensen die door documentairemaker Giel werd gevolgd, vertelde hoe zij haar dochters heeft proberen op te voeden zonder schaamte. Wat er in resulteerde dat een van hen eenvoudig kon vertellen over haar leven. “Mama heeft gezegd dat ik het mag zeggen.” Ontwapenend, werd er in de zaal verzucht. Ook Priscilla Brand en Frank Schimmert deden als 'ervaringsdeskundigen' het woord.

Het verhelpen van de armoede moet van twee kanten komen, zo benadrukte ook Slabbekoorn. Er is altijd de mogelijkheid om in het huidige moment een stap te zetten, hoe groot problemen ook zijn, benadrukte hij bij herhaling. Om hulp vragen. Een besluit nemen. Mensen benaderen en aanspreken. Zoals in antwoord op de verontwaardigde meneer die ervaring heeft met buren die niet naar het ziekenhuis durven vanwege het eigen risico en met mensen die veel praten maar weinig doen. “Het signaal wordt niet gehoord.” “Of je wordt afgesnauwd.” “Praten is mooi, maar er gebeurt niks.” Maar we zitten hier toch, antwoordde Slabbekoorn. 

“En we kunnen ons nu voornemen morgen onze buurvrouw aan te spreken hoe het gaat en of we iets voor haar kunnen doen.” Want natuurlijk is het superbelangrijk, was kort samengevat de rode draad door alles wat gezegd werd, dat we elkaar als mens blijven zien, niet als lastpak of zielenpoot waar we zo snel mogelijk vanaf moeten. En dat we enerzijds wel ons vertrouwen in samenwerking en overheid moeten hebben, maar dat we ook als eerste zelf aan de slag moeten, gewoon, de buurman of buurvrouw vragen wat die nodig heeft. “Niet jouw functie bepaalt het succes van jouw inspanning, maar jouw wil om de wereld te verbeteren bepaalt of je een nieuwe wereld bouwt.”

Hoopvol is dan een geluid van een mevrouw met een beperkingen die meldde iedere week tijd te maken om dementerende mensen te bezoeken, gewoon, omdat ze wat terug wil doen voor wat de maatschappij haar met haar handicap aanreikt.

De foto's hieronder tonen de sprekers in de zaal en de antwoorden op de vraag 'Wat is volgens jou het belangrijkste knelpunt in de aanpak van armoede?'