Van Aaken en andere wethouders: de rek is eruit

SCHIEDAM - Patricia van Aaken is een van de zorg- en jeugdwethouders die in een brandbrief aan de bel trekt over de jeugdhulp. In een open brief richt zij zich met haar collega's van CDA-, VVD-, D66- en Christen Uniehuize tot hun partijgenoten in het kabinet en de coalitie in de Tweede Kamer.

"De rek is eruit", zo schrijven zij. "Hoewel we ons tot het uiterste willen inzetten voor de kinderen en jongeren in onze steden en dorpen naderen wij de grens van het mogelijke. En u heeft daar een beslissende rol in." 

Het budget voor jeugdzorg moet omhoog, aldus de wethouders. Het schiet momenteel tekort en dreigt andere gemeentelijke uitgaven te overvleugelen, dusdanig dat daarop moet worden gekort, of gemeentelijke belastingen fors moeten worden opgekrikt. Het Rijk moet daarom financieel bijspringen, aldus de briefschrijvers.

Vorige week liet de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) in een open brief eenzelfde geluid horen. De in totaal 276 wethouders scharen zich hier volledig achter. "Een ongekend signaal vanuit bittere noodzaak", noemen zij de VNG-brief, die hen 'uit het hart gegrepen is'. "Wij maken ons als wethouders van grote en kleine gemeenten uit heel Nederland enorme zorgen over de financiële tekorten."

De wethouders geven ook aan hoe die tekorten te verklaren. Er is bij het overzetten van de verantwoordelijkheid voor de jeugdhulp van het Rijk naar de gemeenten, in 2015, een bezuiniging doorgevoerd van 450 miljoen euro. Daarbij komt een toegenomen vraag naar jeugdzorg: het aantal jongeren dat met zorg wordt bereikt is met twaalf procent gestegen. Van Aaken verklaarde eerder dat dit te maken heeft met het succes dat de overgang kan worden genoemd: zoals bedoeld weten gemeenten en hun uitvoerende instanties jongeren met problemen beter te bereiken - en andersom. Dat zorgt volgens de wethouders wel voor een kostenstijging van 490 miljoen euro.

"Zo doorgaan is onverantwoord", zo zegt de brief. "We zijn nog steeds heel gemotiveerd om alle kinderen en jongeren die hulp nodig hebben in onze gemeenten te helpen en ook willen we doorgaan met investeringen in preventieve zorg maar daar hebben we wel voldoende en structurele middelen voor nodig. Het water staat ons aan de lippen. Wij worden momenteel als wethouders gedwongen te bezuinigen. Ook op zaken die we juist hard nodig hebben om in de toekomst zorg te voorkomen. Armoedebestrijding, sportvoorzieningen, bibliotheken, onderwijsachterstandenbeleid, brandweer, veiligheidsbeleid en OZB verhoging, niets blijft ongemoeid."

De wethouders roepen daarom op - net als de VNG - tot 'een gezamenlijke aanpak van één overheid’. "Wij willen niet dat de mensen die wat extra hulp nodig hebben in de kou gezet worden. Samen met het Rijk willen wij flinke stappen zetten in het verbeteren van ons jeugdzorgstelsel." De wethouders vragen daarom - 'onze partijgenoten in het kabinet en de coalitie' - de beschikbare budgetten te verhogen.

Overigens valt onder hen het grote aantal CDA-wethouders op met jeugd en zorg in hun portefeuille: 110 van de 276, een aantal dat niet in verhouding staat met de percentages van het totaal aantal getrokken stemmen bij de gemeenteraadsverkiezingen vorig jaar.

Gemeenten in het hele land geven de afgelopen tijd aan niet uit te komen met de budgetten die hen voor jeugdzorg ter beschikking staan en daarom belastingen te verhogen. Het kabinet zegde al toe eenmalig 350 miljoen euro extra ter beschikking te willen stellen en in de komende jaren nog eens 190 miljoen. Dat bedrag zou volgens de wethouders en de VNG onvoldoende zijn.

NRC Handelsblad publiceerde afgelopen maandag een artikel met reacties uit het land na een oproep om ervaringen met de jeugdzorg door te geven. Uit het artikel komt een beeld naar voren van groeiende administratiezucht om juist de besteding van de beschikbare middelen zo efficiënt mogelijk te krijgen - met soms kafkaëske gevolgen -, grote verschillen per gemeente (in uren en tarieven) en groeiende organisaties en bedisselzucht bij gemeenten om het geheel in goede banen te leiden. Hulpverleners worden overvraagd, of zien door het bos de bomen niet meer, verliezen veel tijd en arbeidslust in papier en stoppen soms met hun werkzaamheden.