Handschriften vertalen met kunstmatige intelligentie

SCHIEDAM - Het Gemeentearchief Schiedam bewaart duizenden meters handgeschreven documenten. Veel handschriften, vooral van voor 1800, zijn moeilijk leesbaar voor het niet-getrainde oog. Hierdoor dreigt een schat aan informatie verborgen te blijven. Maar er is een oplossing. Het gemeentearchief Schiedam heeft een overeenkomst gesloten met het Oostenrijkse bedrijf Transkribus, dat met kunstmatige intelligentie handschriften kan herkennen en vertalen. Dankzij het project zullen deze handschriften makkelijker en sneller te doorzoeken zijn.

Transkribus is een platform voor tekstherkenning, beeldanalyse en structuurherkenning van historische documenten. Het platform is ontwikkeld door de Universiteit van Innsbruck in het kader van Europese projecten. Het Nationaal Archief en het Stadsarchief Amsterdam werken al met het programma. Door te beginnen met een eigen transcriptie om een model te maken en in een door het programma gemaakte transcriptie foutjes te corrigeren, is het programma te trainen om een handschrift te leren kennen. Schiedam kan gelukkig voortbouwen op een model voor achttiende eeuwse notariële handschriften.

Het gemeentearchief gaat om te beginnen de Schiedamse notariële akten uit de achttiende eeuw beter raadpleegbaar maken met Transkribus. Het archief beheert de archieven van in Schiedam gevestigde notarissen uit de periode 1604-1935. Deze archieven bevatten bronnen waarin akten als testamenten, schenkingen, overdrachten en boedelbeschrijvingen zijn opgenomen. Deze vormen een rijke bron van informatie over de levens van Schiedammers door de eeuwen heen. Het programma moet op tientallen handschriften getraind worden.

Op de webstek van het gemeentearchief is al een digitale index op een deel van notariële archieven te vinden (I: schiedata.schiedam.nl), nu wordt dus ook de inhoud doorzoekbaar gemaakt. Medewerkers van het gemeentearchief fotograferen momenteel de akten. Binnenkort zijn deze via een aparte webstek digitaal doorzoekbaar op achternamen, plaatsnamen, trefwoorden en meer.

Susanna Francina Pichot (1709-1770) liet in 1768 een testament passeren bij notaris Cornelis Knappert, zie de afbeelding. Zij had een plantage in Suriname en was een zus van de Schiedamse burgemeester Daniel Pichot. Ze woonde in Leiden maar liet in Schiedam, waar familie woonde, haar testament opstellen. Een bijzonder onderdeel van het testament is de vermelding van haar ‘knegt’; David Dirk Danielse de Swarte. Pichot liet David bij haar overlijden honderd gulden na, en wilde dat “zijn vrijheijd verzogt zal moeten worden, zoo zulx hij begeert of zulx nodig mogte zijn.” Dit verzoek suggereert dat David de Swarte in een onvrije arbeidsrelatie verkeerde en mogelijk als tot slaafgemaakte met Susanna Pichot uit Suriname is meegereisd. Door de digitalisering en transcriptie van de notariële archieven met Transkribus, zal het Schiedamse verleden beter toegankelijk zijn. De verhalen van tot nu toe onbekende personen uit de geschiedenis zoals David de Swarte, zijn nu ook te vertellen.