Iets over Vismans maar geen in memoriam

COLUMN - Ach, pastoor Vismans is overleden. Achtentachtig levensjaren heeft de Almachtige hem gegund. Hij mag niet klagen maar dat zal hij vast niet doen nu hij tot het paradijs is toegelaten.

Ik heb een degelijke katholieke opvoeding genoten maar zo rond mijn achttiende is het geloof bij mij weggeëbd en nooit meer teruggekomen. Volgens mij moet je voor spiritualiteit en het contact met God een bepaald zintuig hebben of een instinct of hoe je die antenne voor het bovennatuurlijke ook wilt noemen. Pastoor Vismans had aanleg voor het geloof. De liturgie was een rode draad in zijn leven, meldt het bisdom Rotterdam in een bericht aan de media. Ik kwam hem wel eens tegen, meestal in het kader van de Open Monumentendagen. Vismans oogde als een kapelaan uit mijn jeugd in de jaren vijftig. Hij droeg 'clergyman': een zwart kostuum met een donker grijs of zwart overhemd, bekroond met een priesterboord. Toch begon hij nooit zelf over het geloof. Pastoor Vismans had sterke overtuigingen maar die drong hij niet aan anderen op. Ik denk dat hij wachtte tot zijn gesprekspartners zelf lieten merken dat ze over geloofszaken wilden beginnen. In dat geval – vermoed ik – bracht Vismans een conservatieve boodschap.

Aan de andere kant: de katholieke kerk kent een door buitenstaanders vaak slecht begrepen norm: 'suaviter in modo, fortiter in re'. Dat is Latijn voor streng op het punt zelf, zachtmoedig in de uitvoering. Of: de soep wordt niet zo heet gegeten als hij wordt opgediend. Goede katholieken – ook zij die het geloof achter zich hebben gelaten – weten dat een heleboel dingen eigenlijk niet mogen. God doet echter graag een oogje toe als je er anderen mee helpt of tenminste niet mee beschadigt. Het is aan dit soort geloof dat ik altijd moest denken bij ontmoetingen met Vismans. Overigens: zonder hem was de Singelkerk niet verheven tot basiliek. Dan was die al lang en breed neergehaald om plaats te maken voor hemeltergende nieuwbouw zoals met de Frankeland gebeurd is en zoveel neogotische kerken in Rotterdam. Als we over de oude kathedraal aan de Westzeedijk... nee laten we daar niet over beginnen.

Ik weet wat er allemaal gruwelijk fout was aan de katholieke kerk. Ik ondersteun van harte de dames die nu pas – op gevorderde leeftijd – genoeg moed hebben verzameld om de nonnencongregatie aan te klagen, die ze toen ze nog tiener waren in feite tot slavinnen maakte. Allemaal waar, maar het enige dat de kerk mij heeft aangedaan is het veroorzaken van dodelijke verveling tijdens ongeïnspireerde erediensten of zanglessen met melige Marialiedjes. Kinderen en kleinen, heer, bezingen Uw naam. Ik kan er nog van gruwen, maar dat werpt nog geen begin van een schaduw op dat andere: de kennismaking met cultuur en beschaving, diepgaande gedachten over normen en waarden, het idee dat je tot een wereldgemeenschap behoort. Pastoor Vismans was geen professoraal type. Integendeel. Toch vertegenwoordigde hij dat aspect van de kerk. Toen ik op de televisie laatst nog eens zag hoe paus Benedictus zich tijdens zijn eerste toespraak tot het volk van Rome, een eenvoudig arbeider noemde in de wijngaard of op de akker des heren, dacht ik: ¨Sodemieter op. Kijk eens naar die rode schoentjes van je. Kijk eens naar je elegante gewaad¨. Maar van Vismans had ik het zonder meer aangenomen.