Monument opmaat voor meer scheepsbouwherinneringen?

SCHIEDAM – Een scheepsbouwmuseum in Schiedam. Dat is de hartewens van Dirk Allewelt, die vrijdag zijn 'finest hour' beleefde met de onthulling van het Gusto-monument aan de Buitenhaven, pal bij de sluis.

Zo'n mijlpaal smaakt naar meer. En het is het moment om het ijzer te smeden – juist: als het heet is. Dus weet burgemeester Cor Lamers, die samen met de echtgenote van een kleinkind van de oude Gusto-oprichter Smulders het hek van de werf-in-een-nieuw-jasje, mocht onthullen, nu ook van het verlangen van Allewelt.

Geweldig vond de voorman van de stichting Erfgoed Werf Gusto de dag. Wie had al die mensen verwacht, zeker tweehonderd mensen, zo schat Allewelt zelf. Daaronder de oudste nog levende voormalige Gusto-werknemer, Jan van Haasteren, met zijn dochter Marja van Haasteren, ook ooit op de werf werkzaam. “Jammer dat we van tevoren niet van zijn komst wisten, anders hadden we hem een officiële rol in het geheel kunnen geven.”

Ruim twee jaar was er nodig tussen lancering van het idee voor een monument voor de roemruchte werf door Allewelt, en realisatie. Fondsen natuurlijk, om het werk mogelijk te maken, en de firma Nolet deed ook een duit in het zakje. Maar ook bouwkundige hulp om door te rekenen op welke voet het hekwerk moest staan om stand te houden in tijden van storm. En vanwege de levende plannen om het begin van Schiedams rivierzone her in te richten, was besluitvorming over een plaats voor het monument even lastig. Het werd uiteindelijk niet een plek zo dicht mogelijk bij waar de poort zo lang heeft gestaan, maar dicht op de Buitenhaven en de sluis.

Maar het moest blijkbaar zo zijn, want vrijdag was het wel precies veertig jaar geleden dat op de scheepswerf het laatste schip de helling afgleed, de Staubo2. “Niet eens een compleet schip.” Afgesproken was dat dat moment de sluiting van de werf zou betekenen. “We vonden alleen het moment van tien voor tien in de ochtend te vroeg om dat nu ook aan te houden”, aldus Allewelt.

Hij wist dat een schroothandelaar in Schipluiden het hek, groengeverfd, tegen een knotwilg op een veld had staan, samen met het torentje van het kantoorgebouw. “Maar dat torentje heeft jarenlang in het natte gras gestaan, was van grenenhout en valt waarschijnlijk in stukken uiteen als je het optilt.” Het staat nog in het veld. Het hek werd door Sjef van Duin tot een 'kunstwerk' omgevormd en door het bedrijf van Vincent Petit geplaatst.

De 'Gustorianen' verzamelden vrijdag in de Heilig Hartkerk. Lamers legt daar uit hoe verweven de gemeente Schiedam en de werf Gusto waren. Dan komt de geschiedschrijving van de werf aan de orde, waar dit jaar al zo veel over is gezegd, ook in het kader van de tentoonstelling van de foto's die Cas Oorthuys in het Stedelijk Museum Schiedam. August Smulders, de oprichter, verwierf de grond in de Gorzen in 1901 in erfpacht, kocht een 280 meter lange gigantische tentoonstellingshal in Düsseldorf en plaatste die in twee delen op het terrein. De scheepsbouw kon beginnen. Oud-werknemer Ben Berkhout somde in geuren en kleuren de producten van de werf op. Niet alleen (bagger)schepen, ook graafmachines, betonmolens, bruggen en kranen verlieten het terrein van de scheepswerf. En de grote booreilanden en andere offshore-vaartuigen, waar Gusto wereldwijd bekendheid mee verwierf.

Herinneringen, daar gaat het bij de onthulling om. Zoals het monument ook een tastbare herinnering aan de Gusto is. Veel anekdotes, veel vragen naar hoe het met die en die is. Tegen vieren maakt het gezelschap de gang naar de Koninginnebrug, waar de Rijnmondband - met het vaandel van het voormalige muziekkorps Gusto voorop - de onthulling luister bijzet. Dooprvrouwe Smulders stipt in een toespraak de persoonlijke eigenschappen van de oprichters aan: innovatiegericht, lef en moed, dat typeerde hen. Zij knipt aansluitend het blauwe lint door dat is bevestigd aan de voormalige ijzeren toegangspoort van de scheepswerf. Van Duin licht toe wat hem tot het kunstwerk heeft geïnspireerd: de vorm van de grote fabriekshallen, decennialang het kenmerk van de werf Gusto.

Na afloop verplaatst een deel van de aanwezigen zich weer naar de kerk, voor het ophalen van herinneringen. Een ander deel bezoekt het Schreiershuisje, waar Van Duin een tentoonstelling heeft ingericht met vele foto's van de Gusto-werf. Tot september nog te bezichtigen. En wie weet in de toekomst ook in het museum waar Dirk Allewelt zijn zinnen op heeft gezet.

En zo is het gebeurd. Het mooiste moment was vrijdag volgens Allewelt toen de stichting Calorische Werktuigen de Hercules zijn schelle scheepshoorn liet blazen. De vele oud-Gustomensen waren zichtbaar ontroerd, want bij alle tewaterlatingen loeiden ook de scheepshoorns. “Daar werden we helemaal stil van.”


Met dank aan Henry de Wolf

PS. Na plaatsing zijn in dit artikel nog enkele gegevens aangepast: Marja is de dochter van Jan van Haasteren en de hal uit Düsseldorf is niet tachtig maar 280 meter lang.