Stel ‘Van Gas Los'-besluiten een jaar uit

COLUMN - Over twee dagen – op vijftien december – kan de Schiedamse gemeenteraad een cruciaal besluit nemen dat gigantische gevolgen zal hebben voor de komende decennia. Op de agenda staat de businesscase voor het project Groenoord van Gas Los. Het is de bedoeling dat deze wijk in 2030 aan de stadsverwarming ligt. Dat is dan de eerste dominosteen in een hele reeks. Als Groenoord van het gas af gaat, zal de hele stad volgen. Het is zeer de vraag of de tijd rijp is voor zo’n wezenlijke beslissing.

De term businesscase klinkt heel objectief. Dat misleidt: het betreft een gekleurd verhaal waarin wordt uitgelegd waarom een groot project zowel uitvoerbaar als betaalbaar is. B&W legt een document voor waaruit blijkt dat de overstap op stadsverwarming 120 miljoen euro kost maar voor de inwoners waarschijnlijk min of meer kostenneutraal zal uitpakken. Dat komt door een vloedgolfje aan Nederlandse en Europese subsidies. Dat zijn wél de spreekwoordelijke tien vogels in de lucht. De gemeente zal zeer stevig moeten voorfinancieren maar dat kan – aldus wethouder Ooijevaar – door een greep te doen in de miljoenen die Schiedam kreeg voor de verkoop van zijn aandelen in energieleverancier Eneco aan de Japanse transnational Mitsubishi. Als dan de centen uit Brussel komen, wordt het Enecofonds gewoon weer aangevuld. Volgens de wethouder komt dat hartstikke goed.

Wij hebben in Nederland de afgelopen decennia een grote traditie opgebouwd van budgetoverschrijdingen bij grote (ver)bouwprojecten. De kosten konden wel eens de pan uit rijzen. In het verleden geboekte resultaten bieden geen garantie voor de toekomst, maar hier kon het wel eens anders wezen. Op het moment dat de rekeningen tegenvallen stort het hele verhaal in elkaar.

Stadsverwarming kan maar door één partij geleverd worden. Dat is Eneco want die heeft al persleidingen liggen. Daarmee geeft Schiedam zich op genade of ongenade over aan het Japanse bedrijf Mitsubishi. Ze hebben daar vast niet het belang van de burgers in een provinciestad aan de andere kant van de wereld op hun netvlies. Ooit had Schiedam in de ONS zijn eigen door de raad gecontroleerde nutsbedrijven. Dat ging met veel vergelijkbare gemeentelijke constellaties op in Eneco, dat dan tenminste nog in handen van Nederlandse lokale besturen bleef. Nu is alles aan Japan verkwanseld. Mitsubishi krijgt een monopolie op stadsverwarming. Om dit voor te financieren worden ook nog euro’s ingezet die de Japanners voor de Schiedamse aandelen Eneco betaalden. Op de een of andere manier voelt dat niet goed.

Particuliere woningeigenaren kunnen meestal niet om de keuze voor stadsverwarming heen. Als het gas straks in de hele wijk afgesloten wordt, zitten zij in de kou. Ze kunnen natuurlijk voor elektrische warmtewisselaars kiezen, maar dat is een uiterst kostbare aangelegenheid met een onzeker resultaat. Stadsverwarming daarentegen zou een investering vergen van 15.000 euro. Fluitje van een cent, zegt de gemeente, want die stelt ‘goedkope’ leningen ter beschikking. Die verdien je “wellicht” aan lagere energiekosten op den duur wel terug. Sure you will.

De bedoeling van deze operatie is de CO2-uitstoot terug dringen. Probleem is dan wel dat de stadsverwarming wordt gestookt met organisch materiaal zodat er per saldo op dit gebied geen winst wordt geboekt. De gemeente troost zich met de gedachte dat de opwekking van de energie in 2050 – dus over dertig jaar – wel CO2-neutraal moet zijn. Als ze het dan voor elkaar hebben natuurlijk…

Wij staan op de drempel van een zeer ongewisse tijd. We gaan misschien wel de zwaarste economische crisis uit de geschiedenis van het kapitalisme tegemoet. Geen mens weet hoe hij of zij er over een jaar of twee financieel voorstaat. Datzelfde geldt voor gemeente, regering, bedrijven en Europese Unie. Je kunt er geen peil op trekken. Het is dan niet verstandig een enorm project van start te laten gaan waar je nog decennia aan vast zit. Je schept daarmee geen zekerheid maar chaos als straks de economie een verdere uitvoering van het programma niet meer toestaat. Bijvoorbeeld omdat de werkloosheid om zich heen grijpt terwijl de subsidies wegvallen, omdat de EU alles op alles moet zetten om de euro te redden. Of het financiële stelsel.

Geen zinnig mens twijfelt eraan dat de tijd van fossiele brandstoffen voorbij is. Olie en gas hebben op den duur geen toekomst meer. Daar moeten we van af.

Dít plan en déze tijd worden echter gekenmerkt door grote onzekerheden. Op grond van de huidige businesscase kan de gemeenteraad geen verantwoord besluit nemen. Daarvoor is, om het eens deftig te zeggen, de toestand te volatiel. De bodem onder onze voeten golft. En net als premier Rutte kijkt de gemeenteraad in de mist. Dan is het niet zo behendig het gaspedaal in te drukken.

De gemeenteraad doet er goed aan de behandeling van de businesscase een jaar op te schuiven om te zien of er eind 2021 wél een verantwoord besluit kan worden genomen. B&W heeft dan de tijd de onzekerheden uit de businesscase te halen. Als dat mogelijk is, natuurlijk.