Vechtcultuur overheerst in Schiedams stadsbestuur

SCHIEDAM - De bestuurscultuur in de gemeente Schiedam is een vechtcultuur. Dat schrijven drie wetenschappers op basis van een verkennend onderzoek. Een kenmerk van de vechtcultuur is dat hierin door de sterke mensgerichtheid niet zakelijk kan worden omgegaan met meningsverschillen en belangentegenstellingen.

Prof. dr. Marcel Boogers, dr. Sabine van Zuydam en dr. Julien van Ostaaijen hebben op verzoek van de 'Nederlandse Vereniging voor Raadsleden' een onderzoek verricht. Zij hebben de bestuursculturen die bij gemeenten in ons land bestaan, verdeeld in vier typen: de gemeenschapscultuur, de vechtcultuur, de debatcultuur en de regentencultuur. Acht gesprekken zijn gevoerd met (oud-) wethouders, burgemeesters, gemeentesecretarissen en griffiers die in verschillende gemeenten hebben gewerkt en daarom een goed beeld van kenmerkende verschillen in bestuurscultuur hebben en de achtergronden daarvan, aldus de onderzoekers.

De term ‘bestuurscultuur’ wordt vaak gebruikt om bestaande bestuurlijke praktijken te legitimeren, zo stellen de onderzoekers. 'Zo doen we dat hier nu eenmaal', wordt er dan gezegd. "Het begrip bestuurscultuur wordt ook wel gehanteerd om bestuurlijke praktijken te problematiseren." Dan moet er een onderzoek komen naar ‘de’ bestuurscultuur. Deze typeringen miskennen het bestaan van subculturen in een organisatie, aldus de onderzoekers, net zoals er meestal ook weinig aandacht is voor alle veranderingen die zich vordoen in de houdingen, opvattingen en gedragingen die een cultuur vormen. "De term bestuurscultuur wordt ook gemakkelijk gebruikt om van individuele verantwoordelijkheden een collectieve verantwoordelijkheid te maken." Daardoor  blijft het gedrag van bestuurders buiten schot blijft, constateren de onderzoekers die werkzaam zijn voor Necker van Naem en/of Universiteit Twente en voor de Universiteit Tilburg.

Gemeenten met een vechtcultuur zijn naar zeggen van de drie onderzoekers behalve Schiedam ook Almelo, Arnhem, Bloemendaal, Castricum, Grave, 
Noordwijk, Scherpenzeel en Woensdrecht. In totaal werden een kleine dertig gemeenten tegen het licht gehouden.

De onderzoekers omschrijven de vechtcultuur als volgt: "In de vechtcultuur gaat informaliteit en mensgerichtheid samen met politieke tegenstellingen en debatgerichtheid. Deze combinatie is niet evenwichtig. Door de sterke mensgerichtheid kan men niet zakelijk omgaan met meningsverschillen en belangentegenstellingen. Hierdoor is men hier soms geneigd om conflicten wat te onderdrukken, waardoor deze later uiteindelijk tot een uitbarsting komen. Omdat formele procedures hier minder centraal staan, is het lastig om conflicten in goede banen te leiden. Politieke en bestuurlijke conflicten worden meteen persoonlijk, waardoor ze snel escaleren."

Al met al lijkt er volgens de onderzoekers geen reden aan de nemen dat er per regio sprake is van een echte eigen bestuurscultuur, 'behalve misschien die van conflictmijding in het zuiden van het land'. Verder filteren de onderzoekers uit de literatuur over dit onderwerp dat er een verschil is tussen meer en minder stedelijke regio’s. Waar de bestuurscultuur van regio’s rond middelgrote gemeenten als Roosendaal en Delfzijl vaak omschreven wordt als behoudend, informeel en nuchter, wordt de bestuurscultuur in regio’s rond grote steden als Rotterdam, Den Haag en Eindhoven eerder getypeerd als zakelijk, planmatig en innovatief.

Toch is het niet onverwacht dat Terschelling en Urk een gemeenschapscultuur kennen, dat in 's-Hertogenbosch en Maastricht de regentencultuur overheerst en dat de debatcultuur overheerst in Groningen, Amersfoort en Apeldoorn.

Het hele rapport is hier in te zien.