Voor de agenda van formateur van Schiedams college

COLUMN - Een jaar of twintig geleden werd in de Nederlandse gemeentes het zogenaamde dualisme ingevoerd: wethouders mochten geen lid van de raad meer zijn, net zoals ministers geen zitting kunnen hebben in de Tweede Kamer. Voor die tijd moesten wethouders dat juist wel zijn. Op school leerden wij dat niet de burgemeester maar de raad het hoofd van de gemeente was. De wethouders vormden – onder voorzitterschap van de burgemeester – het dagelijks bestuur.

Dat is dus al lang niet meer het geval. Het idee was dat raadsleden meer greep konden krijgen op het bestuur als de wethouders niet langer hun collega's waren maar hun dienaren, die ze zelf hadden aangesteld. Zo zou het plaatselijk bestuur een stuk democratischer worden.

Het tegendeel gebeurde. Burgemeester en wethouders kunnen het ambtelijk apparaat vrijwel volledig naar hun pijpen laten dansen. Zij beschikken over een enorme informatievoorsprong. De gezamenlijke raadsleden hebben maar een enkele ambtenaar volledig tot hun beschikking, de griffier. Die kan als het moet steun krijgen vanuit het stadskantoor, maar als puntje bij paaltje komt laten ambtenaren hun oren hangen naar burgemeester en wethouders en niet of veel minder naar de griffier. De hoogste ambtenaar op het stadskantoor, de gemeentesecretaris woont trouwens de vergaderingen van het college bij.

Het vormen van colleges is sinds de invoering van dit systeem een stuk ingewikkelder geworden. De meeste gemeentes spelen Den Haagje en stellen een formateur aan. De grootste partij krijgt in de praktijk het voortouw. In Schiedam is dat de VVD. De liberalen hebben hun ex-wethouder Nathalie Gouweleeuw gevraagd die klus te klaren. Zij is wars van kapsones, wat in Schiedam altijd een voordeel is als je iets voor elkaar wil krijgen. Nog iets: Nathalie Gouweleeuw is het tegendeel van een parelketting VVD-vrouw, laat staan vocaliste in een dixieland band. Je kunt haar om een boodschap sturen.

Iedereen mag in principe wethouder worden. Er zijn zelfs mensen die er een beroep van hebben gemaakt. Ze worden nu eens in de ene, dan weer in de andere gemeente wethouder. Uiteraard hebben zulke beroepskrachten weinig binding met de gemeente die ze aanstelt. Dat heeft het voordeel van een frisse blik, maar het nadeel van voorbijgaan aan plaatselijke gevoeligheden.

Ik heb er eigenlijk geen idee van hoe zulke coalitieonderhandelingen onder leiding van een formateur verlopen. Het is te hopen dat de betrokkenen er geen klein Den Haag van maken maar dat zij het eens proberen te worden over een concreet programma.

Dat is zeker in deze tijd van groot belang, nu ons land van de ene crisis in de andere verzeild raakt. We zullen de komende jaren weinig aan kunnen met mooi weer zeilers.

Dit zijn wat mij betreft de belangrijkste punten voor het inhoudelijk gesprek.
1. De energiecrisis. Schiedam kent zeer veel burgers met een kleine portemonnee die ook met achthonderd euro inkomenssteun van de overheid volstrekt en definitief kopje onder gaan als gevolg van de exploderende prijzen voor gas en licht. Inmiddels is wel duidelijk geworden dat de recente uitverkoop van Eneco aan het Japanse Mitsubishi commercieel gezien een daad van grote stompzinnigheid was, maar deze gedane zeken nemen geen keer.
2. Nu al hebben vier op de tien tuinders in het Westland gezegd dat zij er mee moeten stoppen als het gas zo duur blijft. Veel immigranten – vooral uit Oost-Europa – zullen dan hun baan verliezen en vaak ook hun huisvesting als die door het uitzendbureau was geregeld. Dit zal leiden tot een verergering van de sociale problemen in de hele stad, maar met name in oost.
3. Voorbereidingen worden nu al getroffen om op een foute plek – het plein 1940-45 - een megaflat te bouwen van zeventig meter hoog. Die flat mag er niet komen, in ieder geval niet daar. Dit is meer iets voor bij de Vijfsluizen als je het al wilt.
4. Schiedammers, zo blijkt uit onderzoek, geven steeds minder geld uit in eigen stad. Let op: hier staat eigen stad en niet eigen binnenstad. Toch: wie (nog wel eens) in het centrum komt ziet de gevolgen en de leegte. Dit is een wezenlijk probleem. De vraag is: moeten we Schiedam als koopstad opgeven of juist proberen deze trend te keren? De vraag is niet zo gemakkelijk te beantwoorden als U nu misschien denkt.
5. De woningnood. Daarbij moeten wij beseffen dat de gemeente heel veel instrumenten om daar concreet wat aan te doen uit handen heeft gegeven in het kader van de privatisering. Vroeger had je het gemeentelijk woningbedrijf dat op forse schaal bouwde. Als er een collegeprogramma komt, belazerstraal de burgerij dan niet met vage en goedwillende praatjes.
6. Je kunt er wel van uitgaan dat ons land minimaal 150.000 Oekraïners onder moet brengen, Dat is één op de 170 Nederlanders. Als die eerlijk over het land worden verdeeld, krijgt onze stad er ongeveer 460 toegewezen. Op zijn minst. Ter vergelijking: verleden jaar telde Schiedam 250 thuislozen met een briefadres. Het werkelijke aantal zonder huis en haard is hoger.

Dát krijgen de toekomstige wethouders in ieder geval op hun boterham. En nog veel meer. Wees blij dat je niet in hun schoenen staat. Of – als je er anders in staat – stuur dan je levensbeschrijving naar de partij van je voorkeur, natuurlijk met een kopie aan Nathalie Gouweleeuw.