Brander Schiedam brak de ban op Tocht naar Chatham

SCHIEDAM – Schrijver, journalist, documentairemaker Geert Mak heeft roots in Schiedam, dat is geen geheim. Maar ook hijzelf had er geen weet van dat een van zijn voorvaderen een rol speelde bij de Tocht naar Chatham. Alhoewel… Het kwam recent aan de orde tijdens een uitzending van Verborgen Verleden van de NPO.

Het is een van die succesverhalen die te mooi zijn om uit de geschiedenisboekjes te houden: onder aanvoering van admiraal Michiel de Ruyter en met Cornelis de Witt als adjudant voeren zo’n zestig Nederlandse schepen met zo’n duizend man aan boord tijdens de Tweede Engels-Nederlandse Oorlog, het is 1667, de Theems op en daarna de Medway om in Chatham te komen, dan de belangrijkste Engelse marinebasis. De kettingen over het water worden, door de Engelsen ter verdediging aangebracht, worden daarbij gebroken. Een flink aantal Engelse schepen, naar wordt gezegd drie grote een tien kleine, wordt tot zinken gebracht. De HMR Unity en HMS Royal Charles, te boek staand als vlaggenschepen, worden meegesleept naar huis. Het betekent het einde van de oorlog. De spiegelversiering van de Royal Charles hangt vandaag de dag in het Rijksmuseum.

Geert Mak werd in 1946 geboren in Vlaardingen, als zoon van een predikant. Hij is thuis in zijn eigen geschiedenis, maar vooral die van de twintigste eeuw. Hij schreef erover in ‘De eeuw van mijn vader’. Hij wist ook dat zijn verdere voorvaderen uit Schiedam kwamen, vanaf eind zestiende eeuw, en zich daar bezighielden met de zeilmakerij en touwslagerij en ook de zalmvisserij.

Maar sommigen onder hen kwamen verder dan de Maas. Willem Willemszoon Mak werd omstreeks 1729 te Schiedam geboren. Hij was bosschieter bij de Verenigde Oost-Indische Compagnie. Dat betekende dat hij als matroos verantwoordelijk was voor de wapenen aan boord, de donderbussen. Uit de scheepssoldijboeken van de compagnie, specifiek het schip De Vrouwe Elisabeth blijkt dat hij is aangemonsterd om naar Batavia te gaan. Een klein jaar blijft hij op Java, daarna komt hij terug. Dat werd een noodlottige reis; uit het notarieel archief, opgemaakt in 1766, blijkt dat hij op zijn retourtocht op het schip Vrijburg overleden is.

Een andere zeevaarder in de stamboom van Geert Mak is Gerrit Andrieszoon Mack. Diens verhaal gaat nog verder terug, naar de zeventiende eeuw. Hij was haringvisser, maar gaat aan het werk op de brander Schiedam, onderdeel van de vloot van De Ruyter. Branders waren schepen die vol met explosieve geladen werden en op vijand werden afgestuurd, als een soort kamikazeschepen. De overlevingskans van de bemanning was vrij klein, vertelt maritiem historica Suze Zijlstra in de tv-uitzending. Zij neemt Mak mee naar het Rijksmuseum, naar de zal met de versiering van de Royal Charles.

In het verslag van de slag op de Medway blijkt dat de Nederlandse schepen ‘recht op de Engelsen aanzeilden’. Het brandschip De Susanna, later de Pro Patria, die de kettingen weet te breken. De vierde brander was de Schiedam, met aan boort Gerrit Mak. Dat schip krijgt het wel voor elkaar om het Engelse schip de Carolus Quintus te doen zinken en dat maakt de weg vrij voor de verovering van de Royal Charles.

Geert Mak is blij verrast te horen van die bewust voorvader. “Een zeeheld!” Ja, stelt Zijlstra, hij heeft bijgedragen aan een belangrijke overwinning. Mak vertelt dat er in zijn familie het verhaal gaat dat een voorvader iets was geweest bij de vloot van Michiel de Ruyter. Die familielegendes kloppen meestal niet, maar deze keer wel.