Hij bepaalde klankkleur van leven: Hans Breukhoven

COLUMN - Vandaag wordt Hans Breukhoven ter aarde besteld.

Deze ondernemende Schiedammer was een belangrijk mens, want hij heeft de klankkleur van het leven bepaald voor hele generaties Nederlanders. Het was dankzij zijn Free Record Shops dat zij kennismaakten met de muziek, aanvankelijk bijna uitsluitend rock en pop, later ook klassiek, chansons en wereldmuziek.

Voor mensen van mijn generatie - ik ben een klein beetje jonger dan Hans Breukhoven - is zijn naam onverbrekelijk verbonden met de lp. Voor de hipsters: dat was een grammofoonplaat ter grootte van een uitsmijter ham/kaas of een boerenomelet, waar ongeveer twintig minuten tot een half uur muziek op paste.

De aanschaf van zo’n lp was aan het begin van de jaren zeventig een dure liefhebberij. Ze kostten tussen de twintig en de dertig gulden. Ik kwam toen makkelijk rond met vijftig gulden leefgeld, kroegbezoek incluis. Dus dat was een enorm bedrag. Een samenwerkingsverband van platenhandelaren hield de prijzen op een hoog niveau. Hans Breukhoven - toen zeeman - wist dat te doorbreken door in Amerika zelf lp’s te kopen. Hij opende een winkeltje op het Broersveld waar hij ze verkocht voor prijzen tussen de vijftien en de twintig gulden. Dat scheelde een slok op een borrel.

Ik herinner me dat winkeltje nog precies. Het was aanvankelijk een boutique en de eigenaar - ik weet niet of dat Hans Breukhoven al was, hij handelde toen in van alles - zei trots: “Dit is het smalste klerenwinkeltje van Nederland.” Dat klopte. Je kon er je kont niet keren, ook niet toen de kledingrekken vervangen waren door de uitstalkasten met lp’s.

Het bezit van lp’s was van wezenlijke betekenis voor mijn generatie. Twintigers uit de jaren zeventig droomden van een stereotoren, die bestond uit een draaitafel, losse tuner, een versterker en als het goed was ook een bandrecorder. De cassettedecks waren net nog niet uitgevonden. Zulke stereotorens kwamen uit Japan en kostten al gauw vijftienhonderd tot tweeduizend gulden. Dan moest je de twee boxen nog apart kopen. Voor zo'n kapitale aanschaf moest je lang sparen en de krant rondbrengen of - dat gold alleen voor studenten natuurlijk - zeker drie maanden vakantiewerk doen. Wie dat er niet voor over had, moest het doen met een simpele pick-up met een monoversterkertje. Je nam jezelf niet serieus met zo’n ding op je kamer.

De draaitafel verdient een aparte behandeling. De lp draaide met 33 en een derde toer per minuut en de groef werd afgetast door een naald met een diamanten punt, die vastzat aan een bewegende arm. Bij een behoorlijke draaitafel hoorde een heel assortiment doekjes en vegertjes om zowel de platen als de naald stofvrij te houden. Rond lp en draaitafel vonden dan ook hele reinigingsrituelen plaats. Bovendien moest de naald de juiste druk uitoefenen. Die kon je instellen. Er waren zelfs heel dure draaitafels met gewichtjes die de zijdruk beïnvloedden. Alles was erop gericht om een zo zuiver mogelijke weergave te krijgen, want de stereo-installatie gaf elk kraakje, elk vuiltje onverbiddelijk weer. Als het tenminste zo’n dure was waar je maanden voor had gewerkt.

In een aparte kast stond de lp-verzameling. Deze was van grote betekenis als het erom ging een gezellige avond te organiseren en met name om meisjes nader te bekoren, die zich voor het eerst tot een bezoek aan je kamer hadden laten verleiden.

Dit alles maakte Hans Breukhoven goedkoper. En dat niet alleen: vaak had hij de primeur van nieuwe lp’s die op radio Veronica of Hilversum III waren aangekondigd.

Het waren mooie, romantische tijden en Hans Breukhoven heeft daarvoor mede de voorwaarden geschapen. Als ik aan hem denk, zie ik lichtjes flonkeren, de lichtjes van de stroboscoop, die op sommige draaitafels zat. Je kon dan zien of de lp wel precies op de juiste snelheid draaide.

Dankzij Hans Breukhoven zijn de verlangens van velen vervuld. Ik had hem een langer leven gegund. En een minder lullig einde voor zijn Free Record-imperium.

PS. Hans Breukhoven overleed op 20 januari in zijn woonplaats Londen aan de gevolgen van alvleesklierkanker. Hij is zeventig jaar geworden.