Directeur Jenevermuseum moet Inspirerend en daadkrachtig zijn

De vroege roots van het verschijnsel marketing kwamen aan bod tijdens de tentoonstelling ‘Brandmerk! Brandijzers uit 100 jaar jeneverindustrie’

SCHIEDAM – De nieuwe directeur van het Nationaal Jenevermuseum Schiedam moet het erfgoed van het museum bewaken en zorgen voor meer inkomsten, waarbij het aangaan van strategisch partnerschap kan helpen. Die toelichting geeft Foort van Oosten op de zojuist geopende sollicitatieprocedure. Van Oosten is voorzitter van het museumbestuur.

Het Jenevermuseum heeft een inspirerende en daadkrachtige directeur nodig om de organisatie naar een hoger niveau te tillen. Het museum heeft al een sterke positie als autoriteit op het gebied van Nederlands gedistilleerd, maar het staat aan de vooravond van een nieuwe fase. Het museum wil zijn rol als platform voor de gedistilleerdindustrie versterken en een breder publiek aanspreken, met als doel dat het aantal bezoekers van dertigduizend vorig jaar in de komende jaren verdubbelt.

Van de nieuwe directeur wordt een heldere meerjarenvisie verwacht, waarin de authentieke branderij centraal staat. De bedrijfsvoering moet professioneler worden. Een aantrekkelijk collectiebeleid en interessante tentoonstellingen moeten het Jenevermuseum verder op de kaart zetten.

Foort van Oosten, die eerder wethouder in Schiedam en Tweede Kamerlid was en nu als burgemeester van Nissewaard toch bij Schiedam betrokken blijft als voorzitter van het Jenevermuseum, wil een directeur aan het roer die ‘het verhaal van jenever’ als uniek cultureel erfgoed bij een breder publiek onder de aandacht kan brengen.

Het verhaal van jenever – dat zijn eigenlijk ontelbare verhalen. Het is dan ook een uitdaging voor een nieuwe directeur om die verhaallijnen aantrekkelijk te presenteren. Alleen al als je naar Schiedam kijkt, zie je dat door de demografische veranderingen steeds minder Schiedammers een beeld hebben van (voor)ouders die werkten in een branderij, distilleerderij of graanmolen. Het museum moet dus inspelen op nieuwe doelgroepen en die nieuwsgierig maken naar de betekenis van het gedistilleerd in de wereld.

Dat zal de maatschappelijke functie van het museum versterken. Het gaat in een museum niet alleen om materieel erfgoed – in een Jenevermuseum denk je dan aan een branderij, flessen, drank, vaten, gereedschap en verwante beeldende kunst – maar steeds meer zal een museum de actualiteit moeten duiden door het verleden te tonen, want alle maatschappelijke tendensen hebben een historie.

Welke kant het op moet, gaf Diederik von Bönninghausen onlangs aan. Deze zomer stopt hij als directeur, drie jaar nadat hij bij het Jenevermuseum begon. Maar in het Historisch Jaarboek Schiedam 2023, dat eind maart verscheen, geeft hij zijn visie op de komende jaren, vakkundig opgeschreven door Henk Slechte. De verhalende rol van het museum wordt steeds belangrijker, zei de directeur, die de recente Coronapandemie als voorbeeld noemde: “Een museum moet niet alleen mondkapjes verzamelen, maar ook de verhalen die erbij horen. Alleen zo kan het over vijftig jaar laten zien wat nu gebeurde.”

Deze opgave geldt nog specifieker voor thematische musea zoals het Jenevermuseum. Dat is niet alleen een bewaarplaats. Want de oprichters die zo’n thematisch museum ooit uit enthousiasme voor het onderwerp begonnen, zijn er veelal niet meer en daarmee is ook die specifiek thematische belangstelling veranderd. Zulke musea moeten goed kijken voor wie hun verhaal relevant en interessant is gebleven. Het Jenevermuseum zal daarom op zoek moeten naar een nieuwe identiteit, die ook de maatschappelijke betekenis van het gedistilleerd laat zien. Het museum moet nieuwe relevante doelgroepen vinden en deze actief benaderen. Diederik von Bönninghausen gaf het Nationaal Militair Museum in Soest als voorbeeld. Dat museum laat in de semipermanente opstelling niet alleen zijn collectie wapentuig zien, maar ook de dilemma’s en onmogelijke keuzes waarvoor uitgezonden militairen staan.  

Het Jenevermuseum moet een brede tentoonstellingsagenda maken, die het publiek meer biedt dan alleen de geschiedenis van het gedistilleerd. Henk Slechte noteerde uit de mond van de directeur de tentoonstelling ‘Straks gaat het jenever sneeuwen’ die, opgezet in samenwerking met Bibliotheek Schiedam, de rol van jenever in de poëzie liet zien. Dan is het ineens ook interessant voor liefhebbers van literatuur.

Samenwerking met de andere culturele instellingen in Schiedam, zoals de bibliotheek, het gemeentearchief, het Stedelijk Museum Schiedam, het Theater aan de Schie en de Historische Vereniging Schiedam, kan nuttig zijn om meer museumbezoekers te scoren en deze ook actief bij het museum te betrekken.

Een interessant voorbeeld was de tentoonstelling ‘Blauw’. Deze ging over het gebruik van keramiek in de jeneverindustrie, met als topstuk een groot kaststel van de firma Bols dat vervaardigd is bij de Porceleyne Fles in Delft, waarop de historische locaties van Bols zijn geschilderd. Zo’n tentoonstelling is ook interessant voor alle liefhebbers van het Delfts Blauw.

Het gaat niet alleen om toen. Na de teloorgang van de jeneverindustrie in de vorige eeuw is er nu weer veel enthousiasme voor het vak van jonge ondernemers, die bijvoorbeeld calvados produceren in Zeeuws-Vlaanderen en whisky in Groningen en ook jenever en gin in Schiedam. Wat te denken van Schietroen?

Het is een prikkel om de collectie levend te houden met de receptenboekjes en het gereedschap van de nieuwe distillateurs en hun producten. Zo’n onderwerp biedt bovendien een breed scala van mogelijkheden voor activiteiten, zoals proeverijen waarop de Schiedamse bezoeker producten uit Zeeuw-Vlaanderen en Groningen kan proeven.  

De Schiedamse musea kunnen hun collecties gebruiken om de migratie van de achttiende en negentiende eeuw te laten zien en dat koppelen aan de migratie die sinds de jaren zestig met de gastarbeiders op gang kwam. Bij dat onderwerp past ook de vraag wat de diverse culturen in Schiedam drinken, en dat biedt dan ook weer een perspectief op een interessante tentoonstelling met idem activiteiten. Aldus de scheidende directeur in zijn interview met Henk Slechte.

In het beleidsplan, dat Diederik von Bönninghausen achterlaat voor zijn opvolger, staat ook de suggestie om de collectie te splitsen in deelcollecties, met een presentatie van gereedschap voor bezoekers met een technische achtergrond, en een collectie jeneveretiketten voor hedendaagse ontwerpers. Het toont al met al aan dat het Nationaal Jenevermuseum Schiedam veel uitdagingen kent en dat daar een gedreven organisatie en dito beleidsmaker bij hoort.

Geïnteresseerden kunnen tot en met zondag 7 juli reageren door hun curriculum vitae en motivatiebrief te sturen naar: [email protected]  De gesprekken met geselecteerde kandidaten zullen plaatsvinden in de week van maandag 26 augustus.