Indrukwekkende uitreiking van de Geuzenpenning aan Ukraine 5 AM

Foto: Kathleen Ferrier

SCHIEDAM - Wat in de stad toch vooral begrepen was, ook door ons, als een eerste evenement die de verjaardag van de stad kracht bij moest zetten, bleek een indrukwekkende plechtigheid die de aanwezigen er tot in hun vezels van doordrong wat er nodig is om feest te kunnen vieren: vrede, gerechtigheid, menselijkheid. En zo werd het, onverwacht en op een heel andere manier, het perfecte begin van Schiedam viert 750.

We hebben het over de uitreiking van de Geuzenpenning. Aan de organisatie Ukraine 5 AM Coalition. Om vijf uur in de nacht gingen de luchtalarmen af in Kiev, op 24 februari 2022. De Russen waren binnengevallen. Dat betekende ook het begin van de inzet van Ukraine 5 AM Coalition: een netwerk, een samenwerking van 42 verschillende organisatie in het land die vastleggen wat er gebeurt. Op het slagveld, in de steden waar raketten neerkomen, in Boetsja en al die andere steden en dorpen waar mensen slachtoffer werden van geweld, wapens, marteling. Omdat het ‘onze plicht is’, aldus Valentyna Soloviova, die de prijs namens de coalitie in ontvangst nam en een indrukwekkend dankwoord uitsprak. 

“Deze prijs is een erkenning van de pogingen van de Oekraïense samenleving om wreedheden vast te leggen en mensenrechten te beschermen. Nu, na tien jaar, elf maanden en twee dagen (Soloviova rekent vanaf de inval op de Krim) voelt het speciaal om deze prijs te krijgen. Het biedt ons hoop dat menselijkheid en eenheid en solidariteit nog bestaan.”

Soloviova dankte de organisatoren achter de Geuzenpenning, maar ook de stad Schiedam en de Nederlandse overheid. Omdat zij ‘een stem zijn in het geweten van Europa’. “Uw steun hoort onder de grootste uit Europa.” Ook de politieke stellingname dat er buiten Oekraïne niet beslist kan worden over Oekraïne biedt het land steun, zo stelde zij. “Alles wordt in Oekraïne gezien en gekoesterd en gewaardeerd.” 

Het sterkte de Oekraïense activiste te weten dat ook Schiedam een geschiedenis van verzet kent. “De geschiedenis leert dat we moeten leren van gebeurtenissen. Want wie de geschiedenis niet kent, is veroordeeld om deze te herhalen.” Na ‘Auschwitz’ riep de mensheid ‘nooit meer’, maar dat lijkt vooral een roep van wanhoop, aldus Soloviova. Zie Boetsja en Izjoem, ‘waar massagraven de diepten van de wreedheid onthulden’. “De explosie van de Kakhovka-dam, een daad van ecocide, waarbij huizen en land onder water kwamen te staan, waardoor duizenden mensen geen water meer hebben. Dit zijn niet zo maar oorlogsverhalen, het zijn verhalen over een oorlog tegen de mensheid zelf.”

De Geuzenpenning werd vandaag voor de 39ste keer uitgereikt, maar voor het eerst in Schiedam. Gememoreerd werd hoe Bernard IJzerdraat - een bijzondere en dappere man, aldus burgemeester Harald Bergmann- al een dag na de Nederlandse overgave van 14 mei een pamflet opstelde met die bedoeling die als een soort kettingbrief door te geven. De onderwijzer had in Dinxperlo kennis gemaakt met het gezicht van het nazisme, toen daar Duitse vluchtelingen werden opgevangen, aldus Bert Wijbenga, burgemeester van Vlaardingen. 

“Als puntje bij paaltje komt slaan we de handen ineen”, zei Bert Wijbenga, tevens voorzitter van de organiserende stichting, over de Vlaardings-Schiedamse samenwerking, “ook al doen we soms, als Rotterdam en Amsterdam, alsof dat niet zo is.” Zoals IJzerdraat al heel snel de samenwerking van de mannen van de Vlaardingse wandelclub oppakte. Zij hadden in Rotterdam rondgelopen, ‘tussen de brandende en ingestorte huizen, met een machteloze brandweer’. “Zij hadden de eerste Duitsers gezien, griezelig gehelmd. Ze hadden hulp verleend. En ze voelden haat oplaaien tegen de bezetters, de moordenaars.” Na de ontmoeting zetten ze zich samen schrap om te saboteren en inlichtingen te verzamelen die ze door konden geven aan de Engelsen. “Op 18 mei volgde al een tweede bericht van IJzerdraat. Die berichten verspreidden zich als kettingbrieven over het land. Het was de bedoeling dat, als je er een ontving, die overschreef en doorgaf aan betrouwbare Nederlanders.” 

Vanavond wordt de woning van IJzerdraat aan de Vlaardingerdijk uitgelicht, als eerste bouwwerk, in het project Kleurrijke Stad.

Mart de Kruif, luitenant-generaal b.d. van de Koninklijke Landmacht en zoon van een vader uit de Gorzen, die vanaf 1942 dwangarbeider was, vertelde hoe oorlog mensen kan tekenen. “De schaduwen van de oorlog waren zijn leven lang tastbaar.” Die gaven ook richting aan het leven van het gezin De Kruif. “Maar zij konden ook nooit bevroeden, toen zij trouwden, dat zij 75 jaar in vrede zouden kunnen leven.” Dat hadden zij te danken aan mannen als Adenauer, Monnet en Schuman die diep doordrongen waren van het besef dat vrede in Europa begint met vrede tussen Frankrijk en Duitsland. “Als de diepe kloof van haat, schuld en bloed, die mede leidde tot drie bloedige oorlogen (ook in 1870 vochten de twee landen, red), niet zou worden gedicht, zeker met kernwapens in het arsenaal, had Europa geen toekomst meer”, aldus De Kruif.

Door haat te vervangen door een gezamenlijke toekomst begon de vereniging van Europa die voor tachtig jaar vrede zorgde. “Velen hebben het gevoel dat we nu weer op een kruispunt in de geschiedenis staan. Dat oorlogen geen relict uit het verleden meer zijn, maar op onze deurmat worden uitgevochten” Zorg voor de zwakken, respect voor minderheden, de kracht van rede, het zijn allemaal zaken die op de tocht lijken te staan onder druk van ‘egocentrische leiders die zwakte zien als eigen schuld’.

Zo begon in de ogen van De Kruif de invasie van Rusland in Oekraïne. “Met als doel een vrij en democratisch land met 44 miljoen inwoners van de kaart te vegen.” Het is volgens hem vooral te danken aan het verzet van de Oekraïense krijgsmacht en de onbreekbare wil van het volk dat dat niet gebeurd is. Zo wordt nu - dichterbij dan onze ideale vakantieplekken - een oorlog uitgevochten die gaat over het voortbestaan van onze democratische wereld. “De oorlog is onze oorlog, geen zakelijke transactie”, aldus De Kruif.

De prijs die daarvoor wordt betaald is schrikbarend hoog. Met ‘afschuwelijk geweld’. Oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid worden systematisch gepleegd, ‘met instemming van het Russische leiderschap’. 

Europa heeft dit al eerder meegemaakt, stelde Soloviova. “De geschiedenis leert ons dat democratieën die niet verdedigd worden, binnen enkele maanden kunnen instorten. De Weimarrepubliek stortte in minder tijd in dan deze oorlog al heeft geduurd. Vandaag is de strijd om Oekraïne de strijd om Europa. Als Oekraïne valt, is het niet de laatste dominosteen.”

Soloviova toonde zich zelfbewust. “Oekraïne staat sterk. Wij doorstaan de storm. Maar nu - nu er sprake is behalve van militaire agressie, ook van politieke en diplomatieke dwang - is het tijd voor Europa om stand te houden. Niet alleen op het slagveld, maar ook in de bestuurskamer, in parlementen, op elke plek waar de toekomst van ons continent wordt bepaald.” 

Werd gezegd, op een donderdag in maart 2025 in de Grote of St.-Janskerk in Schiedam