Nieuwsgierigheid leidt tot zoektocht naar 'Echte nep'
- Anne Bode
- 03-10-2024
- Nieuws
SCHIEDAM - ‘Echte Neppe’ heet de tentoonstelling die sinds gisteren in het Schiedamse stadsarchief te bekijken is. Boudewijn Molendijk is een van de vrijwilligers die voor deze tentoonstelling onderzoek heeft gedaan naar zo genoemde echte neppe plaquettes en de familie Wernik die, deels vanuit Schiedam, opereerde om deze neppe familiewapens aan de man te brengen en hiermee haar geld te verdienen.
In juni 2021 werd Boudewijn Molendijk geattendeerd op het herwaarderen van de collectie van het Stedelijk Museum Schiedam, dat plaatsvond in het depot in de Havenkerk. Vanwege zijn jarenlange werkzaamheden voor de Nolet Distilleerderij was hij vooral geïnteresseerd in alle voorwerpen die daar te vinden waren in relatie tot de stokerijen.
In het depot viel zijn oog echter op twee andere voorwerpen. “Deze herkende ik, want deze liggen ook bij Nolet achter glas tentoongesteld.” En dus zocht hij contact met Dieuwertje Wijsmaker, medewerker van het museum, om te vertellen dat hij deze plaquettes herkende. Zij wist hem te zeggen dat het museum niets over de voorwerpen wist, behalve dat het twee Schiedamse distillateurs zijn die hierop worden afgebeeld. Molendijk werd gevraagd om als vrijwilliger onderzoek te doen naar de herkomst van deze afbeeldingen. “Ik kreeg een uitleg over hoe ik zo’n onderzoek kon aanpakken en met een gele stofjas aan ging ik aan de slag.”
Onderzoeken naar de herkomst van kunstvoorwerpen en voorwerpen in zijn algemeenheid, zijn met de komst van internet een stuk makkelijker geworden en al snel ontdekte Molendijk, in samenwerking met het museum, dat er meerdere gelijksoortige plaquettes in musea in Nederland te vinden zijn. Hierbij viel op dat de, veelal metalen, plaquettes vaak dezelfde afbeelding droegen en voorzien waren van een Latijnse tekst die te vergelijken is met wat we nu ‘steenkolenengels’ zouden noemen.
Ook kwam Molendijk in contact met emeritus professor Kunstgeschiedenis Jos Koldeweij. Die schreef in 1986 al een artikel waarin hij sprak over deze plaquettes; volgens hem waren het vervalsingen. Of eigenlijk geen vervalsingen, want voor een vervalsing moet er een echt voorwerp bestaan; bij deze plaquettes was dit niet het geval. Vandaar dat men spreekt van nep.
Langzaamaan werd duidelijk dat alle vervaardigd waren door dezelfde familie, de familie Wernik. Zij waren onder andere eigenaars van enkele antiekzaken en hielden zich bezig met schimmiger zaakjes, zoals het vervaardigen van op familiewapens lijkende voorwerpen. Deze verkochten zij voor veel geld met een mooi verhaal aan gegoede families. Omdat zij hiervoor, waarschijnlijk, de hele familie inzetten en hun zaakjes op verschillende plekken verkochten, zag men iedere keer een ander gezicht en viel hun bedrog niet direct op. In 1913 werden er echter meerdere broers uit de familie opgepakt en vastgezet voor valsmunterij. Ook over hun zwendel met de plaquettes verscheen destijds een artikel in de krant en voor zover nu bekend, zijn zij toen ook direct gestopt met de vervaardiging van deze ‘echte neppe’.
“Ik ben van nature nieuwsgierig en geïnteresseerd in de geschiedenis. In eerste instantie deed ik mee aan het onderzoek omdat ik dacht de herkomst van een kunstvoorwerp dat bij Nolet ligt, te kunnen achterhalen. Dat het ging om een neppe was een verrassing. En toen begon de zoektocht naar meer van dit soort voorwerpen en het achterhalen waarom een familie besluit dit soort dingen te maken en verkopen. Ik vind het interessant dit te kunnen plaatsen in de tijdsgeest van begin 1900. “
“Het doen van dit soort onderzoek kost veel tijd en er zijn ook periodes geweest van maanden dat er geen nieuwe feiten aan het licht kwamen. En ook nu zijn er vast nog dingen die wij niet weten of waarvan we niet met zekerheid kunnen zeggen hoe het gegaan is.”
Natuurlijk heeft Molendijk het onderzoek en de samenstelling van de tentoonstelling niet alleen gedaan. Hij heeft veel hulp gehad van Koldeweij, medewerkers van het Gemeentearchief Schiedam (Caroline Nieuwendijk, Merel Blok en Jan van Kampenhout) en van Merel van der Vaart, curator bij het Stedelijk Museum Schiedam.
Behalve de tentoonstelling, die voor iedereen vrij te bezoeken is en waar verschillende plaquettes uit het land voor het eerst samen te bewonderen zijn, is er ook een boek uit zijn werk voortgekomen. ‘Leelijk Bedrogen’ is de titel. Het verhaal van Boudewijn Molendijk is volgend jaar ook lezen in het tijdschrift Scyedam. Ook komt er een artikel in het tijdschrift VIND.
De tentoonstelling is te bezoeken van dinsdag tot en met donderdag in het stadsarchief op de derde verdieping van het Stadskantoor.
In oktober is het de Maand van de Geschiedenis, met als thema ‘Echt Nep’. De tentoonstelling ‘Echte Neppe’ is hier natuurlijk een goed voorbeeld van en deze maand zijn er in Schiedam nog meer lezingen, tentoonstellingen, workshops en een proeverij georganiseerd. Zie voor actuele evenementen en praktische informatie: www.maandvandegeschiedenisschiedam.nl.