Geen molen meer open, geen educatie, collectie verkocht

SCHIEDAM - Het kan zo maar zijn dat een toerist in Schiedam binnenkort geen molen meer kan bezichtigen. Het kan ook zo maar zijn dat de fysieke geschiedenis van talloze Schiedamse distillateurs verkocht wordt, van de hand gedaan. En dat het immateriële erfgoed van de stad, de jenevergeschiedenis, binnenkort nog uit de doeken wordt gedaan aan nieuwe generaties jonge Schiedammers, dat lijkt al evenzeer onwaarschijnlijk. 

Het Nationaal Jenevermuseum Schiedam zit in problemen, en overweegt drastische maatregelen. 

Sluiten van molen De Walvisch, gewoon, permanent. Van de hand doen van de collectie met vijftig- tot zestigduizend verzamelde jeneverobjecten. Stoppen met het programma dat jaarlijks duizend tot twaalfhonderd Schiedamse kinderen ontvangt in het museum. Het is allemaal mogelijk.

Museumdirecteur Arij Groenewegen acht het zelfs de beste aanpak. Zoals de vlag er nu voorstaat krijgt het museum 130.000 euro minder subsidie toegekend dan aangevraagd voor 2026. De aanvraag week niet meer dan zo’n vijf- tot zesduizend euro af van die van dit van lopende jaar 2025, dus er valt moeilijk te zeggen dat het museum heeft overvraagd of met te ambitieuze plannen in de weer is. Nee, de tering moet naar de nering gezet.

“We zijn een professioneel museum. We moeten volgend jaar overleven als stichting, we kunnen geen wanbeleid voeren.” We kunnen niet op de fles gaan. En daarom gaat er een streep door een flink deel van wat het Jenevermuseum doet. Je kunt niet meer verplichtingen aangaan dan de financiële polsstok lang is. 

Een eerste gevolg van dat besluit is er al: een medewerker die na drie jaar in aanmerking kwam voor een vast dienstverband, is dit onlangs ontzegd. “Dat heeft hij niet verdiend”, aldus Groenewegen.

De gemeente Schiedam beknibbelt op de subsidie voor het Jenevermuseum vanwege het feit dat de drie grote Schiedamse culturele organisaties - de bibliotheek, het theater en het stedelijk museum - voor komend jaar meer subsidie toegezegd hebben gekregen van de gemeente. Die is naar verluidt nodig omdat deze grote instellingen anders in financiële problemen komen. Vandaar het grote banier op het Jenevermuseum dat rept over het ‘basispakket’; dat zijn de drie groten, waar het museum aan de Lange Haven dus niet onder valt. Tot chagrijn van Groenewegen cs.

De museumdirecteur heeft daarom vandaag zijn personeel bij elkaar geroepen, om hun de slechte tijding te brengen en hen te informeren over de gevolgen die de noodzakelijke bezuinigingen voor de medewerkers zullen hebben.

Hij legde eerder op de dag aan de lokale pers uit wat er speelt. “We hebben voor komend jaar subsidie aangevraagd in drie delen.” Culturele instellingen buiten het basisprogramma worden geacht hun subsidieaanvragen onder te brengen in een van de drie zogenaamde focusprogramma’s: ‘Jeugd- en jongerencultuur’, ‘Impact maken met cultuur in de wijk’ en ‘Cultuur in de etalage van de stad’. “In het programma Etalage van de stad vroegen we 575.000 euro aan. Daarvan is vijf ton toegekend. Voor het programma ‘Impact in de wijk’ vroegen we zo’n dertigduizend euro aan, daar is negatief op geoordeeld, omdat we niet aan de drempelwaarde voldeden. Voor het programma Impact jeugd en jongeren vroegen we twintigduizend euro, en ook daar is negatief op geoordeeld.” Afgerond maakt dat een tekort van 130.000 euro. 

Een bedrag dat je niet zo maar wegbezuinigt. “Het laaghangende fruit is al geplukt”, aldus Groenewegen. Alleen drastische stappen kunnen nu nog soelaas bieden. Zoals het sluiten van museummolen De Walvisch. Waarmee vijftienduizend bezoekers per jaar in de toekomst dus voor een dichte deur staan - of in ieder geval de museum met educatieve zoldervloer niet in kunnen. De museumdirecteur noemt dat een hard gelag. “Een moeilijke beslissing. We zijn een tweelingmuseum, met de molen en het museum als gelijkwaardige onderdelen.” 

Maar van die twee kent het museum 'een sterk verdienmodel', aldus Groenewegen. "De omzet per bezoeker is er vele malen hoger dan in De Walvisch." Sluting van de molen is volgens hem logischer dan van het museum. De museumwinkel in De Walvisch wordt uitgebaat door stichting De Schiedamse Molens en kan wel open blijven. 

“Persoonlijk ben ik het meest beducht voor het schrappen van het educatieprogramma.” Het opvoeden van de toekomstige generaties over de historie van de stad is in de ogen van Groenewegen van essentieel belang. “Allerlei verhalen die we hier vertellen vormen mede het erfgoed van Schiedam. En gezamenlijk maken we de stad.”

Wat ook steekt is de timing van de besluitvorming. Nog altijd weet het Jenevermuseum niet precies waar het aan toe is. Er ligt nog ‘slechts’ een ambtelijk advies, burgemeester en wethouders kunnen anders besluiten. Volgende week willen ze er ‘een klap op geven’. Overleg vorige week overleg, met wethouder Frans Hamerslag, enkele ambtenaren, met de nieuwe bestuursvoorzitter van het museum Jules Bijl en hemzelf, leverde volgens Groenewegen niet het verhoopte resultaat op. 

Maar Hamerslag had toch in de raadsvergadering op 11 november, toen de begroting van de gemeente voor komend jaar werd besproken, gesteld ‘niemand om te laten vallen’? Maatwerk voor ontvangers van subsidie zou de ernstigste gevolgen van minder financiële middelen moeten kunnen beperken, zo stelde de wethouder.

Daarvan bleek Groenewegen in de gesprekken niets. “Men gaf aan dat maatwerk niet mogelijk zou zijn.” Vraag is natuurlijk ook wat omvallen betekent: het Jenevermuseum gaat juist bezuinigen om niet om te vallen, failliet te gaan. Veel raadsleden en toehoorders vatten de woorden van de wethouder toch vooral op als: de activiteiten kunnen doorgaan zoals ze nu gaan.

Groenewegen wil nu zo snel als mogelijk de knoop doorhakken. Wachten op een definitief besluit, op weerwerk van de raad, op een uitspraak na mogelijke juridische stappen, het duurt hem te lang. Nee beter is: bezuinigen. Lastig, als het nieuwe jaar al voor de deur staat. Zie de ervaring met de baliemedewerker die toch geen contract krijgt. “Het spijtige is: we hebben steeds gezegd er op tijd bij te willen zijn. Hoe eerder je weet wat er moet gebeuren, hoe meer je kan doen.” Dertig- tot vijftigduizend euro besparen was volgens Groenewegen mogelijk geweest als men er op tijd bij was geweest. “Dat kan door programma’s te schrappen op een normale manier.” Nu wordt het dus heksen. “Je kan niet verwachten dat je op zo’n laat moment kan bezuinigen.” Als iemand de wacht moet worden aangezegd, dan betekent dit gelijk van alles in de bedrijfsvoering. “We zijn een klein museum. Iedere medewerker doet hier niet één taak, maar zes, zeven of acht.”

En het is zo jammer. Het museum staat er juist zo lekker voor. “We gaan dit jaar van dertigduizend naar 39.000 bezoekers. Sinds 2022 zijn we van tien voltijdsbanen naar acht gegaan. Onze inkomsten gingen van onder het miljoen naar 1,3 miljoen en daarmee onze eigen inkomsten van 37 procent van de begroting naar vijftig procent. We hebben al heel veel stappen ondernomen.”

Een stap die voor de hand ligt is nog eens langs te gaan bij de bedrijven in de branche. “Maar we hebben al een mooie deal met Nolet”, aldus Groenewegen, “daar ben ik heel blij mee. Ook met De Kuyper hebben we deals lopen, die sponsort ons ook.” Nee, het moeten komen van de gemeente. En als dat niet gebeurt, is het gewoon: Walvisch dicht, collectie afstoten en scholen niet meer in het museum.

PS. Dit artikel is na eerste plaatsing aangepast.