Geschiedenis van Schiedam leeft

Fred Westerbeke over het offer van de twaalf: foto's: Johan Verbeek

SCHIEDAM - "Nou", dacht ik, de herdenking van die twaalf politieagenten in de Grote Kerk wordt vast een succes. Een beetje overdreven dat de organisatie vraagt van te voren een plaats te reserveren. Met een stuk of vijftig belangstellenden is er toch ruimte genoeg. Want meer zouden er op die bijeenkomst toch niet afkomen. Aan de andere kant: 'ze doen het zeker in de koffiekamer'. Die is eerder vol dan je denkt. 

Op zaterdag 20 juli vond in de Grote Kerk een herdenking plaats van twaalf Schiedamse politie-agenten die werden verklikt terwijl zij op het bureau naar de Engelse zender luisterden. Dit gebeurde op 21 juli 1944. Ze pleegden een dubbel vergrijp: het was verboden naar andere dan Nederlandse en Duitse zenders te luisteren. Bovendien had de bezetter in 1943 alle radio´s in beslag genomen. Het was zwaar strafbaar er een achter te houden en dat hadden die politiemannen gedaan. Nog wel op hun bureau.

De portier van dienst – die ontevreden was omdat hij maar geen promotie maakte – belde de Sicherheitsdienst in Rotterdam. Die deed een inval. De op heterdaad betrapte agenten werden naar concentratiekampen gevoerd waar zij allemaal omkwamen. Ze hadden extra pech omdat op 21 juli 1944 een moordaanslag op Hitler plaatsvond, die op een haar na slaagde. Dat zette de nazi´s op scherp. Negen dagen na de aanslag vaardigde de Führer het 'Niedermachungsbefehl' uit. Saboteurs en verzetslieden mochten voortaan zonder vorm van proces worden afgevoerd en/of geliquideerd. Dan was de toenmalige commissaris van de Schiedamse politie ook nog eens een geheide landverrader met bloed aan zijn handen, die in 1949 ter dood zou worden veroordeeld, hoewel die straf later is omgezet naar twintig jaar. De twaalf agenten hadden geen enkele kans.

Het was een dramatisch verhaal en de redactie van Scyedam, het tijdschrift van de Historische Vereniging Schiedam, waarvan ik voorzitter ben, had er zoveel jaren na dato een speciaal nummer aan gewijd. En Chiel Wilbrink, ooit roemrucht politieman hier ter stede, organiseerde met veel hulp van Cor Dokter, kenner van Schiedam tijdens de Tweede Wereldoorlog, de herdenking. Hij kreeg de medewerking van de Rotterdamse politieharmonie Hermandad en het politiedameskoor Proces vocaal.

De hoogste politieman in de Rijnmond Fred Westerbeke, hield een toespraak over de betekenis van het offer dat de twaalf agenten brachten voor onze tijd. De bijeenkomst had qua opbouw veel weg van een traditionele 4-mei herdenking. Alleen was de kranslegging vervangen door korte levensbeschrijvingen van de twaalf slachtoffers, die Wilbrink zelf voor zijn rekening nam. Het muzikale niveau van de harmonie en het koor was hoog.  

Maar daar gaat het mij niet om. We kwamen vlak voor het begin aan en het was maar goed dat we van te voren twee plaatsen hadden gereserveerd. De hele kerk zat mudjevol. Er waren niet vijftig maar honderden belangstellenden gekomen die de hele plechtigheid muisstil bijwoonden. Ik maakte twee foto´s om een en ander voor later vast te leggen. Alleen al het grote getal van de aanwezigen maakte de herdenking tot een indrukwekkende bijeenkomst. 

Nu had de grote opkomst zeker ook te maken met de enorme collegialiteit die de Nederlandse politie kenmerkt. Ze vergeten in die kringen hun mensen niet,  maar dat alleen kan geen verklaring zijn.

Het ging die zaterdagmiddag over een drama van tachtig jaar geleden met Nederland op het scherp van de snede. Daarom liep de kerk zo vol. 

Het was goed om mee te maken. Ondanks het geschamper van bepaalde zuurpruimen blijkt: de geschiedenis van Schiedam lééft.