Stedelijk Museum opent Kijkdepot in Havenkerk

SCHIEDAM - Half maart opent in de recent gerestaureerde Havenkerk het Kijkdepot Schiedam. Daar nemen medewerkers van het Stedelijk Museum Schiedam samen met experts en publiek de historische collectie onder de loep. "We hopen dat mensen straks – Coronaproof – komen kijken en hun verhaal over de voorwerpen vertellen", zegt conservator stadsgeschiedenis Merel van der Vaart. Het Kijkdepot Schiedam blijft van 13 maart tot en met 22 augustus open. Het museumgebouw is vanwege een gemeentelijke renovatie dicht, de voormalige kerk is nu een tijdelijk thuis.

Kop en schotel

In 2018 deed het museum al onderzoek naar tien procent van de historische collectie. Nu komt de rest uit het depot, circa 5.500 stukken. Het museum gaat ze per thema bekijken, denk aan visserij, religie, ondernemen en stedenbouw. Heb je kennis over een specifiek onderwerp, dan kun je langskomen om erover te vertellen. Bij het thema ondernemen kom je bijvoorbeeld de kop en schotel (1971) van het Schiedamse bedrijf Hoek Loos tegen. Heb je daar herinneringen aan? Of ben je nieuwsgierig bent wat er allemaal is?

Achter de schermen

In de Havenkerk zie je niet alleen ons depot met duizenden objecten, maar ook mensen aan het werk. Ze doen onderzoek, fotograferen en verrichten alle werkzaamheden die we normaal gesproken achter gesloten deuren doen. Je kunt ronddwalen tussen de depot-rekken en ervaren hoe dat voelt: letterlijk als een kijkje achter de schermen. Weet je zelf iets of heb je vragen? Je kunt altijd meedoen door een reactie achter te laten, een medewerker aan te spreken of deel te nemen aan een van de activiteiten. Ook voor scholen hebben we verschillende programma’s.

Typemachine

Bij het eerdere project riep het museum ook de hulp in van het publiek. Dat was uniek in museumland. Veel (ex-)Schiedammers kwamen langs en lieten hun verhaal optekenen, bijvoorbeeld over de typemachine uit het begin van de 20ste eeuw. Aanvankelijk vroegen experts zich af waarom de voorloper van de computer een plek in het museumdepot had. Een alledaagse ‘ouderwetse’ schrijfmachine, wat zou daar nu typisch Schiedams aan zijn? Wat maakte ‘m Schiedams cultureel erfgoed?

Eerste vrouw

Uit onderzoek in samenwerking met het Stadsarchief Schiedam bleek dat de eerste vrouwelijke ambtenaar van Schiedam erop had gewerkt. Corrie van Kemenade kwam in 1915, tijdens de Eerste Wereldoorlog, in dienst bij de gemeente. Het onderzoek leerde ook over de (on)gelijke beloning van man en vrouw. Corrie verdiende twintig gulden per maand. Een mannelijke collega die hetzelfde werk deed ging naar huis met dertig gulden. Meer over de typmachine en het waarderen van de collectie zie je in de video van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, klik hier.

Database

Tijdens het Kijkdepot Schiedam zal worden gekeken of een object wel, niet of misschien moet worden bewaard. Daarvoor is het belangrijk om het verhaal van een object te kennen. Alleen dan weet je welke waarde het heeft voor de stad Schiedam. De uitkomsten legt het museum vast voor latere generaties. Op die manier kunnen zij altijd terugvinden waarom een bepaalde keuze is gemaakt. Voorwerpen die niet langer bij de collectie horen, komen in een speciale landelijke database voor musea. Mogelijk zijn ze elders beter op hun plek. Bij dat proces volgt het museum de richtlijnen en gedragscode van de Nederlandse musea. Kijk daarvoor hier.

Voetenstoofjes

De collectie omvat een groot aantal voetenstoofjes, een soort mini-kacheltjes waar je gloeiende kooltjes in kan doen. Met een deken over je benen hielden ze je lekker warm. Wat zijn de Schiedamse verhalen erover? Hetzelfde geldt voor het aap-noot-mies-leesplankje in de museumcollectie dat sinds 1969 in onze collectie zit. De eerste versie werd eind 19de eeuw bedacht door een hoofdonderwijzer uit Friesland. Welk verhaal maakt er Schiedams cultureel erfgoed van?

Migratiegeschiedenis

Als onderdeel van het Kijkdepot Schiedam voert het museum gesprekken met Schiedammers over migratiegeschiedenis. "Migratieverhalen vind je helemaal niet terug in de collectie", zegt Van der Vaart. "We hopen duidelijk te krijgen hoe we dat kunnen opvullen." Migratie is geen nieuw fenomeen. Al zeker sinds de 17e eeuw spelen migranten een belangrijke rol in de stad. De oprichter en naamgever van het ‘typisch Schiedamse’ bedrijf Nolet kwam uit wat we nu België noemen. "We willen ook onderzoeken welke migratieverhalen er al wél in onze collectie te vinden zijn en de verhalen aanvullen."

Vork

Op verzoek van het museum fotografeerde Thomas Nondh Jansen collectiestukken in het Schiedam van nu. Hij combineerde ze met huis- tuin- en keukenspullen. Het zilveren vorkje (1807) op de foto met verschillend gebak werd vergeefs gemaakt voor Napoleon. De keizer zou Schiedam bezoeken, maar liet de stad links liggen. Na Delft reed zijn koets rechtstreeks naar Rotterdam. Een aantal jaren later prikte er wel een koning mee: koning Willem II, die in 1846 naar Schiedam kwam.

Theepot

Op de foto met de theepotten zie je een geribbeld exemplaar (1720) uit de collectie. Het porselein werd in 1975 is geschonken door C. Rijnbende. De Schiedamse familie Rijnbende deed in de achttiende eeuw mee aan wat destijds de ‘exotische’ theemode heette. Vooral dames dronken deze nieuwe, destijds modieuze warme drank. Je ziet ook een kop en schotel (1971) van Hoek Loos – producent van zuurstof en andere gassen – en een lichtrood gedecoreerde kop en schotel uit de museumcollectie.

Historisch museum

Het Stedelijk Museum Schiedam was bij de oprichting in 1899 een historisch museum. Bijna een halve eeuw later – in het midden van de jaren vijftig – besloot de gemeenteraad van Schiedam dat het roer om moest. Het museum ging zich richten op kunst van ‘thans leevende kunstenaars’. Iets meer dan een halve eeuw later – sinds 2016 – staat deze collectie over de geschiedenis van de stad weer in het licht. De stadsgeschiedenis maakt blijvend onderdeel uit van het tentoonstellingsprogramma.

Met dank aan

Voor het Kijkdepot Schiedam kreeg het museum steun van het Fonds Schiedam Vlaardingen en het Mondriaan Fonds. Dieuwertje Wijsmuller die in 2018 betrokken was bij het project en dit soort processen eerder begeleidde, doet opnieuw mee als extern deskundige. En verder met dank aan de Stichting Boei en Fun-Key, alle modellen en basisschool De Peperklip.