Van de ratten besnuffeld

COLUMN - Dezer weken zitten we zondag om half elf allemaal aan de buis gekluisterd, in ieder geval als we Nieuwlanders zijn. Want Schiedams terecht beroemdste wijk figureert in het programma Monitor van Teun van der Keuken. Op NPO2.

Nou, dan weet je het wel. Monitor brengt in beeld wat er allemaal heel erg mis is in ons vaderland. We krijgen nu de overlast van ratten en ander ongedierte te zien in Nieuwland. Samen met Yvonne Verkaik – bekend buurtactiviste – maakt Van der Keuken een ronde om aan te tonen dat de zo keurig opgeknapte wijk in feite een allesoverheersend en reusachtig rattennest is. Het volk van Nederland krijgt nu al op de site van Monitor de oproep om hun tips over plaagdieren aan de redactie door te geven.

Ja, zo gaat dat. Wij zijn niet alleen op de wereld. Wij delen deze aardbol met miljoenen andere soorten. Als je er goed over nadenkt, zijn mensen behoorlijk in de minderheid. We denken wel dat we de dienst uitmaken, vooral als we een christelijke achtergrond hebben en op school leerden dat God ons heersers van de schepping maakte, maar in de praktijk is daar niets van aan. Kijk naar de ratten die altijd weer ontsnappen aan onze woede om vol ouderliefde weer een talrijk gezin groot te brengen. En de wegwijzer naar Hamelen, die hebben ze al lang beneden aan doorgeknaagd.

Ik weet zeker dat er in Nieuwland op tienduizend mensen tientallen miljoenen mieren wonen. Die spelen trouwens een zeer positieve rol bij het leefbaar houden van de wijk. Of de regenwormen. Vlak de regenwormen niet uit.

Over het algemeen houden op deze wereld de verschillende soorten elkaar in evenwicht, tot een of ander buitengebeuren de verhoudingen structureel verstoort. Dan maakt de hei plaats voor brandnetels. Dan word je kruipruimte een rattenstad. De geschiedenis leert dat wij mensen nogal vaak verantwoordelijk zijn voor zulke buitengebeurens. Dat komt omdat we proberen alles naar onze eigen hand te zetten. We kunnen de gevolgen daarvan echter niet overzien. We bouwden een wijk voor ons zelf. We beseften niet dat we tegelijkertijd een ideale habitat voor ratten in het leven riepen, met veel voedsel en weinig natuurlijke vijanden.

Er is een heel mooi boek, de Quetzal en de Gier, van Jonathan Maslow, een perfect geschenk voor de feestdagen. Meulenhoff is de uitgever. Dat gaat over de teloorgang van Guatemala. De auteur bespreekt daarin de traditionele levensvisie van de Maya-boeren. Die beschouwen zich niet als heren van de schepping, maar als onderdeel van hun akkers. Daar eten ze van. Daar zijn ze verantwoordelijk voor. En daarom spelen zij een rol bij het behoud van een evenwicht dat noodzakelijk is voor steeds weer een nieuwe oogst.

Dat is een totaal andere manier van naar je omgeving kijken dan ons is bijgebracht. Als we de rattenpopulatie binnen de perken willen houden, moeten we misschien leren op een ander manier naar onszelf te kijken en leren inzien wat dat betekent voor onze eigen rol en onze eigen verantwoordelijkheden in de leefomgeving. De mens heeft lang genoeg huis gehouden. Het wordt tijd dat we leren hoezeer we allemaal van de ratten zijn besnuffeld.