Nieuw-Mathenesse: slag om ruimte op Schiedamse schaal

SCHIEDAM - Nieuw-Mathenesse zorgt voor dezelfde hoofdbrekers als die in Den Haag voor veel politiek tumult zorgen.

Zo valt de ‘meedenkavond’ gisteravond over het bedrijventerrein tussen Koemarkt en Nieuwe Maas wel samen te vatten. Ook in Schiedam speelt, net als in heel Nederland, een strijd om de kostbare ruimte. De deelnemers aan de avond op het stadskantoor, een flinke groep van zo’n zestig à zeventig ondernemers, omwonenden (uit de flats aan de Maasboulevard en Merwedestraat) en andere geïnteresseerden, zien voor het gebied veel verschillende functies. Die elkaar in de weg lijken te zitten. 

De avond op het stadhuis stond aan het begin van een inspraak- en besluitvormingsproces dat hopelijk nog dit jaar, wellicht begin volgend jaar, wordt afgerond met een besluit in de gemeenteraad, aldus projectleider Ben van de Ven namens de gemeente Schiedam. Dat gaat over de onderdelen van Nieuw-Mathenesse die nog niet zijn afgedekt door besluitvorming, te weten de deelgebieden Nieuwe Maas (zeg maar het voormalige Gustoterrein) en Gustoweg.

“Hoe maken we het gebied aantrekkelijker voor ondernemers en omwonenden?”, zo poneerde Van de Ven aan het begin van de avond de centrale vraag waarvoor beleidsmakers, maar nu ook Schiedammers en gebruikers van de gebieden zich gesteld zien.

Nou, daar wisten de aanwezigen wel antwoord op. “Het is een top woonlocatie, te vergelijken met de Lloydpier in Rotterdam, waar we zelf ook gewoond hebben”, meldt een stel veertigers. “Het is nu troosteloos, maar er zit zo veel potentie in die plek. Door een combinatie van wonen en werken kan er veel roering ontstaan.” 

Hier moest de projectleider de mensen teleurstellen, ‘maximaal’ nog wel, zoals hij stelde. “Er komen op Nieuwe Maas en Gustoweg in principe geen woningen.” Die woningen komen noordelijker, 1200 is de bedoeling, op het terrein van de voormalige glasfabriek, en om die ontwikkeling erdoor te krijgen heeft Schiedam aan de provincie moeten beloven dat de bedrijvigheid zich op Nieuwe Maas en Gustoweg maximaal kan ontwikkelen. “Wat aan bedrijvigheid is weggestreept in het noordelijk deel, moet gecompenseerd worden in het zuidelijk deel. Werken blijft er werken en we willen nieuwe bedrijvigheid aantrekken. Als we dit niet zo geregeld hadden, hadden we in het noordelijk stuk nooit woningbouw kunnen doen.”

Waar het wel op aankomt bij de nieuwe ontwikkelingen is volgens Van de Ven het verbeteren van de ‘ruimtelijke kwaliteit’ in de gebieden. Dat verdienen ze, zo stelt hij. Dat blijkt ook uit de typeringen van het gebied die vielen: ‘veel beton, weinig groen, minder goede sociale veiligheid, geen sterkte uitstraling voor Schiedam aan het water’.

Op het stadskantoor wordt nu gewerkt aan het ‘ruimtelijk raamwerk’ dat de basis wordt voor de documenten die het proces moeten gaan sturen: de bestemmingsplannen en de omgevingsplannen. Ambitie is om te komen tot een ‘heldere ruimtelijk structuur’ voor de twee deelgebieden, die deze helpen te maken tot ‘aantrekkelijke vestigingslocaties voor ondernemers en een aantrekkelijk verblijfsgebied voor bezoekers’. En daarbij liefst ook nog ‘Schiedam een gezicht aan het water geven’ en ook nog iets van de historie van het gebied (Gusto!) zichtbaar houden. Daarbij moeten de ontwikkelingen ‘duurzaam en toekomstbestendig zijn’, wat zo veel betekent als dat er ook vergroend en verduurzaamd moet worden.

In het denkwerk dat tot nu toe al is verricht, formuleren de ambtenaren en ingehuurde stedenbouwkundigen en architecten van het bureau KAS drie scenario’s. Shamara Ghirah van KAS uit Delft presenteerde deze mogelijke ontwikkelrichtingen. 

In het eerste scenario, dat de titel Productiegebied kreeg, is er vooral sprake van het intensiveren van de bedrijvigheid. “De grootste verandering is dat er een autoweg komt op de kop van de Nieuwe Maas.” Daar waar de Buitenhaven in de rivier uitkomt is er dan geen ruimte meer voor voetgangers, nu veelal mensen die hun hond uitlaten en andere wandelaars. Er zal sprake zijn van beperkte vergroening, daken worden duurzaam gebruikt en wellicht wordt er gestapeld gebouwd. Aan de waterkant moeten representatieve kantoren komen. 

In het Dynamisch gebied worden wel functies aan het gebied toegevoegd. Te denken valt aan horeca, sport, een uitkijkpunt of andere ‘leisure-functies’. De kop van het gebied, daar waar recent het IDDF plaatsvond, blijft voor een deel groen. De watertaxi, die nu nog aan de Gorzenkant van de Buitenhaven aanlegt, zou verhuizen naar de andere oever. “We zeggen hier dat de huidige situatie extra vergroening krijgt, in de vorm van een park en ook op daken. Ook straatprofielen worden vergroend.” Laden en lossen zal niet langs de kades plaatsvinden.

Wordt Nieuwe Maas een Toekomstbestendig gebied, scenario drie, dan wordt het gebied serieus verduurzaamd. Met ‘ecologische hotspots’ langs de waterkant en met een groot dakpark op de bestaande bebouwing. Aan de waterkant komen kantoren, maar ook mogelijke overslag voor stadslogistiek. 

Op de vraag ‘wat moet er bewaard blijven in Nieuwe Maas?’ kwam een scala aan antwoorden uit de zaal: ‘bedrijven’, ‘groen’, ‘bedrijvigheid’, ‘toegankelijkheid’. De tegenstrijdigheid moge duidelijk zijn. En: een muziekgebouw, iets wat bij de molens van Schiedam past, het maritieme stempel. Een verwijt was dat de plannenmakers ‘gewoon niet gekeken hebben naar wat er heeft gestaan vroeger’. “Ze komen nu met een dakpark, maar dat past gewoon niet bij Schiedam.” De inspreker kreeg daarop van Van de Ven de toezegging dat er ook hier cultuurhistorisch onderzoek zal worden gedaan, ‘om te kijken wat we kunnen behouden’ - zoals dat ook in het noordelijk deel van Nieuw-Mathenesse is gedaan.

Ook wisselend werd er geantwoord op de vraag ‘ik vind het belangrijk dat Nieuwe Maas een toegankelijk gebied wordt voor bezoekers’. Dertien ‘stemmers’ waren het hier volledig mee eens, acht gewoon ‘eens’, maar ook vier ‘oneens’ en vijf ‘helemaal oneens’. Hier lijkt zich de tegenstelling voor te doen tussen de bedrijvigheid en de wens van omwonenden om in het gebied te kunnen komen. Daarbij wordt wisselend naar de gesignaleerde sociale onveiligheid en drugsoverlast gekeken: afsluiten zoals nu in de avonden gebeurt, om ongewenst gedrag buiten te sluiten, of juist openstellen, dat er sprake is van levendigheid en sociale controle. “Het zou jammer zijn als hele stukken worden afgesloten. Dat zeg ik als Gorzenees. We zitten in de Gorzen al heel erg op elkaars lip. Hier heb je ruimte”, aldus een spreker.

En zo wordt dus duidelijk dat hier net als in ons land in zijn geheel, geknokt moet worden om de ruimte. Waarbij duidelijk wordt dat er belangen op velerlei niveau’s zijn. Denk aan de verkeersveiligheid, die vraagt dat er gekeken wordt naar de nu soms als gevaarlijk beschouwde aansluiting tussen Maasdijk/Nieuw-Mathenesserstraat en de Gustoweg. Daar is tevens sprake van een moeilijk te benutten, rond en taps toelopend perceel, waar het omleggen van de wegen een antwoord op zou kunnen zijn. En dan is er ook nog het inzicht dat het gebied ook wel een visitekaartje van de stad is en dus een aantrekkelijk aangezicht verdient.

Opvallend ook, zoals aan het eind van de avond door een van de deelnemers werd geconstateerd: het ging vooral over Nieuwe Maas, maar het stuk Gusto is nauwelijks aan bod gekomen.

En dan is er nog het feit dat beide bedrijventerreinen zo ongeveer op de grens met Rotterdam liggen. Daar wordt gewerkt aan een grootscheepse omvorming van de voormalige (fruit)haven naar woningwijk, met duizenden woningen. Overslagbedrijf Van Uden wordt geacht per 2032 zijn activiteiten aan de Merwehaven te stoppen. Ongeveer daar plant Rotterdam een park. En een brug die de Gorzen op luttele minuten fietsen zou moeten brengen van pakweg de winkels van de Vierhavenstraat, de Euromast en de Maastunnel. 

Zo wordt ook hier op verschillende niveaus (vergelijk: gemeente, provincie, rijk en Europese Unie) anders naar de ruimte gekeken. De wijk wil ruimte, letterlijk, voor ontspanning. Ondernemers willen vooral ondernemen. De gemeente heeft na jaren toch het voortouw genomen ontwikkelingen in het gebied in gang te zetten en bezit een perceel (dat van IDDF) dat te gelde kan worden gemaakt en de buurgemeente doet honderdtachtig procent tegengesteld: havengebied wordt woonwijk, met ruimte voor recreatie. Dat zorgt voor druk op de ‘twee postzegels’ die Nieuwe Maas en Gustoweg feitelijk zijn; interessant te zien hoe het afloopt.

De stemming via een app op de telefoon van de deelnemers gaf alvast een indicatie. “Zet in volgorde wat u het belangrijkst vindt voor Nieuwe Maas”, was de vraag. Antwoord, in volgorde van het grootste belang naar minder relevant: een kwalitatief werkgebied; vergroenen en verduurzamen; fiets- en wandelroutes langs de kade; aantrekkelijk verblijfsgebied; toegankelijk voor iedereen en als laatste: goede horeca, leisure- en sportfaciliteiten.

Op de vraag ‘welk scenario voor Nieuwe Maas past het meest bij uw wensen?’ antwoordden zeventien mensen met scenario 1, twaalf met 2, drie met scenario 3 en hadden zes deelnemers aan de avond geen voorkeur.