'Het kan morgen weer gebeuren' - dat zal toch zeker niet!

COLUMN - Je denkt: alles is er al over gezegd en dan kan je nog schrikken. De Kinderopvangtoeslagaffaire blijft zweren als een ontstoken vinger. Een steen des aanstoots, een aanklacht tegen van alles en nog wat. Maar je kan ook zeggen: gelukkig maar.

Gelukkig maar blijft het irriteren. Gisteren zag opnieuw een onderzoek naar de gang van zaken het licht, dit keer via een parlementaire enquête. Met onthutsende conclusies. Stel je voor dat zo veel ellende van zo veel mensen zo dicht bij huis ons niets meer zou doen. 

Daarom is het wel rete-irritant dat de commissie stelt dat een nieuwe ramp ‘morgen weer kan gebeuren’. Als we geraakt blijven, zijn we dan met elkaar in Nederland niet in staat om een herhaling te voorkomen? Zijn systemen zo weerbarstig vastgeroest? Of maken mensen als stomme gewoonte- en kuddedieren altijd weer dezelfde fouten? 

Ik vind die hele affaire dus belangrijk leergeld. Voor de maatschappij en misschien wel voor ieder van ons.

Want stel je eens voor: al die knappe koppen, die geleerde mensen, die het allemaal zo fout kunnen hebben. Je mag hopen dat de meeste van die vrouwen en mannen het hart op de goede plaats hebben, maar dat blijkt dus geen garantie om niet enorm op je plaat te kunnen gaan en verschrikkelijke dingen aan te richten.

Denk je eens in: een minister of staats-secretaris die de belangrijkste persoon in ons land is om te besturen op bepaald terrein, parlementariërs die een wet die daarvoor wordt opgesteld moeten goedkeuren, ambtenaren die daar concreet beleid van moeten maken. Allerlei instanties, zoals de belastingdienst, waar ze ook niet per se de meest stomme knopentellers aannemen, die het beleid moeten uitvoeren. Mensen die mensen moeten bijstaan als ze in de problemen komen, zoals in het Wijkondersteuningsteam, sociaal-raadslieden, ook journalisten wellicht. Advocaten, tot en met rechters, die toch de mensen bij uitstek moeten zijn met oordeelkundig vermogen. Tot en met de hoogste rechters in het land toe: allemaal onderkenden ze de problemen niet, luisterden ze niet, waren klein van geloof als gedupeerde hun wanhoop uitspraken - of geloofden juist te veel in de onfeilbaarheid van het systeem. Of ze waren gewoon lui, dom of arrogant. 

Terwijl velen van hen fluitend op de vrij-mi-bo het glas heften om te bepraten waar de vakantie nu nou weer naartoe zo gaan, werden andere mensen gek van de zorgen, zagen alles waar ze in het leven hard hun best voor hadden gedaan wegvallen, tot en met het uit huis halen van hun kinderen toe. Sommigen overleefden dat niet. 

Hoe kan je als ambtenaar een brief versturen waarin je mensen sommeert een ton, dat zijn honderdduizend euro’s, terug te betalen? En wel snel! Dan weet je toch dat je mensen het mes op de keel zet? Dan ben je toch geen knip voor de neus waard als je niet tenminste probeert om je in die mensen te verplaatsen? Misschien even bellen? Hoe kan het zijn dat je misschien al tig van dergelijke brieven hebt verstuurd - is frauderen ineens een besmettelijke ziekte geworden of zo? Wat vindt je baas hier eigenlijk van? Als je een hart hebt, dan verstuur je die brief toch niet… dan trek je toch aan de bel! 

De mensen die het deden werden voor gek uitgemaakt. 

Dat leert mij wel veel. Dat het belangrijk is dat je je hart durft te gebruiken. Dat je na blijft denken. Dat je onafhankelijk bent en bij een baas durft aan te kloppen als er iets echt niet goed zit, ook voor de zoveelste keer. Dat je prioriteiten moet blijven stellen, dus dat ‘er moet toch brood op de plank komen’ geen reden kan zijn om criminele brieven namens de Belastingdienst te versturen. Of je nu in de Tweede Kamer zit, of kleuterjuf bent, of je voor jezelf op moet komen of voor de buurvrouw.

En dan kunnen de onderzoekers wel zeggen dat een tweede Kinderopvangtoeslagaffaire opnieuw kan gebeuren. Maar dan denk ik: dat zal toch niet gebeuren! Als je je hart volgt!