Het station

COLUMN - Wethouder Antoinette Laan heeft de omwonenden opgeroepen actief mee te denken over het gebied rond het station Schiedam Centrum. Hoe moet dat er in de toekomst uitzien? Er staat namelijk nogal wat te gebeuren nu het definitieve besluit is gevallen de spoorlijn tussen Schiedam en Delft te verdubbelen. 

De meeste Schiedammers vinden dat het Stationsplein er niet uitziet. Dat zegt bijna iedereen na de bekende verzuchting: ¨Vroeger kon je op de Hoogstraat over de hoofden lopen.”

Deze opvatting is al oud. Verleden week vond ik in het onderkomen van de Historische Vereniging Schiedam een exemplaar van een eenmalig tijdschrift dat in 1960 huis-aan-huis werd bezorgd, ik meen vanwege de voltooiing van het Stadskantoor maar daar wil ik van af wezen. Daarin schetst de toenmalige stedebouwkundige van de gemeente, Marinus van Praag, heden en toekomst van zijn stad. Hij herinnerde zich hoe hij aan het begin van de jaren twintig van de vorige eeuw met de trein in Schiedam arriveerde. Hij reed door een sombere straat met schaarse gasverlichting naar zijn nieuwe woning. Dat was de Singel. En de lezers van toen zullen ongetwijfeld verheugd hebben gedacht dat dit nu allemaal heel anders werd met het splinternieuwe station en zo.

Tegenwoordig zouden wij de oude situatie met zorg koesteren. Schiedam kende sinds 1847 een spoorwegstation. Dat was een merkwaardig houten geval waar niemand tevreden mee was, behalve het polderbestuur. In de buurt stond een watermolen en in verband met het windrecht mochten er in de wijde omgeving alleen maar lage gebouwen staan. In onze dagen heeft de Molenstichting dit oude recht gebruikt om de ‘Miller’ tegen te houden, een enorme kolos die op het Plein 1940-1945 moest verrijzen.

In 1889 waren de beheerders van de molen kennelijk handelbaarder geworden, want de Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij mocht een nieuw station bouwen van verschillende verdiepingen. Dirk Margadant, de vaste architect van het spoor, leverde een ontwerp. Het leek qua vormgeving een beetje op zijn Den Haag-Hollands Spoor, maar het was lang niet zo groot. De gevel leek vaag geïnspireerd op een zeventiende-eeuws grachtenhuis, wat in die tijd wel vaker gebeurde. Vlak onder het schuine dak prijkte een klok die de spoortijd aangaf. Tot in de twintigste eeuw had elke gemeente in Nederland zijn eigen tijd, gebaseerd op de stand van de zon. Op die manier kon een nationaal bedrijf als de Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij niet functioneren en daarom bestond er ook een spoortijd. Wat het verschil was met de Schiedamse tijd weet ik niet. 

Bovenin woonde de stationschef. Op de begane grond bevond zich een hal met drie loketten. Van daaruit kon je doorlopen naar een brede trap die toegang gaf tot het perron. Dat vormde een eiland met aan twee kanten een spoor. In het midden prijkte een restauratie met naar de geest des tijds afdelingen voor de eerste en tweede klasse. Er waren ook wachtkamers en buiten was een overdekking die passagiers beschermde tegen de regen, maar niet tegen de wind. 

We zouden het tegenwoordig net als nog een markant ontwerp van Margadant, het station van Haarlem, op de monumentenlijst plaatsen. Helaas dacht men er in de jaren vijftig van de vorige eeuw anders over. Margadants ontwerp werd sleets. Men vond het ouderwets en niet langer passend bij de moderne stad die Schiedam wilde zijn. Ook het pleintje voor de deur vond men niks. Bovendien stond er een doorgaande weg naar Rotterdam op het programma die dwars over het stationsgebouw was geprojecteerd. Toen de NS ook nog eens besloot het spoor te verhogen en iets te verleggen, waardoor het oude station onbruikbaar zou worden, luidde de doodsklok. 

Nu ligt er de Horvathweg. Van het pleintje is niets overgebleven. 

Over het huidige station en hoe dat in de afgelopen zestig jaar steeds is aangepakt en veranderd, heb ik het nog wel eens. 

Aan de omwonenden veel creativiteit toegewenst met de plannenmakerij. ¨Schiedam viert de toekomst¨ is het motto van het komende jubileumjaar. Een mooi devies voor het Stationsplein en omgeving. 

Twee plaatjes van het station:

Het station uit 1847 

Het station van Margadant