Dodenherdenking 2020

COLUMN - Openbare bijeenkomsten zijn taboe tot 1 juni, omdat je daarmee niet alleen de levens van de deelnemers in gevaar brengt, maar ook van anderen, familieleden bijvoorbeeld. Om die reden kan zelfs de dodenherdenking niet op de gebruikelijke manier tot stand komen: er is geen sprake van dat de Schiedammers op de vierde mei tegen half acht voor het beeld op de Plantage massaal getuige kunnen zijn van de kransleggingen en de toespraken om vervolgens gezamenlijk gestalte te geven aan de twee minuten stilte.

Het organiserend comité denkt nu aan een viering die binnen de Coronaperken valt: een kleine bijeenkomst bij het beeld met de burgemeester en een zeer beperkt aantal genodigden, die dan de voorgeschreven afstand houden. De plechtigheid komt op het internet en Schie TV.

Dat is niet meer van hetzelfde maar minder van hetzelfde.

De vierde mei van 2020 hoort een iconisch karakter te dragen omdat het de vijfenzeventigste keer is dat wij de gevallenen van de Tweede Wereldoorlog herdenken. Bovendien bestaat er kans dat deze gedenkdag nu snel zal vervagen.

Dat hangt af van onze toekomt. We zullen zeker deze Coronacrisis jaarlijks gaan herdenken. Hoe ernstig het allemaal wordt, daar valt geen peil op te trekken maar de voortekenen zijn niet gunstig. We hebben te maken met een onverbiddelijke vijand tegen wie we alleen maar een defensieve strategie kunnen voeren met zeer traditionele middelen: contact met elkaar mijden zodat het virus vastloopt in de ruimte tussen onze lijven. Voor een aanval ontbreken de wapens. Er is geen vaccin. Er is geen therapie. In de ziekenhuizen kan men voor de patiënten niet veel meer doen dan met beademing tijd te winnen, zodat ze misschien de kans krijgen zelf werkzame antistoffen te ontwikkelen. Die strategie leidt daarnaast tot een mondiale economische ineenstorting zoals de wereld ze nog nooit gezien heeft. We zullen gaan spreken over voor en na de crisis zoals onze grootouders spraken over voor en na de oorlog.

Over een paar jaar zijn de laatste ooggetuigen dood. Dan zullen de generaties van nu rouw willen betonen om hun eigen verliezen en niet die van enkele generaties terug.

Daarom is het van het grootste belang dat de dodenherdenking van 2020 klinkt als een klok.

Letterlijk. Om tien over half acht beginnen alle klokken in de stad te luiden. Rouw. Schie TV brengt het monument aan de Plantage in beeld. Er is niemand. De klokken luiden door tot de twee minuten stilte. Na deze twee minuten om acht uur treedt de burgemeester naar voren. Alleen. Hij legt zwijgend een krans. Vervolgens a capella het Wilhelmus solo. Annemarie Prins, operazangeres en dirigent van Orpheus zou dat uitstekend voor haar rekening kunnen nemen. Tenslotte opnieuw het luiden van alle klokken, laten we zeggen tien minuten tot een kwartier. Geen rouw meer maar vreugde.

De Schiedammers worden uitgenodigd om het gelui van de klokken zoveel mogelijk op hun balkons of in hun tuinen of in hun deuropening mee te maken. En om daar in ieder geval de twee minuten stilte in acht te nemen. Niet op straat.

Tot zover de herdenking in de echte wereld. Ze vindt ook in de virtuele wereld plaats. De gemeente Schiedam richt een monument op in de vorm van een website, die de jaren 1940-1945 in herinnering brengt, bijvoorbeeld met materiaal uit het gemeente-archief. Bij dat monument kunnen alle Schiedammers en hun organisaties virtuele bloemstukken leggen en hun herinneringen en opmerkingen achterlaten. Daar kan men ook de toespraak van de burgemeester beluisteren, die van te voren in zijn werkkamer thuis is opgenomen.

Op deze manier moet het mogelijk zijn een herdenking tot stand te brengen die tegelijkertijd recht doet aan de gevallenen en aan de eisen van deze zwarte tijd.