Slavernij en Schiedam: een voorbeeld voor Maarten

COLUMN - Raadslid Maarten Reuderink blijft wethouder Anouschka Biekman maar aan het hoofd zeuren over bewijsmateriaal aangaande Schiedams betrokkenheid bij de transatlantische slavernij. En dat terwijl hij als docent geschiedenis toch beter zou moeten weten.

Schiedam speelde geen hoofdrol in de Nederlandse slavernij maar stadgenoten waren er wel degelijk bij betrokken. Je hoeft niet veel moeite te doen daar zelf achter te komen. Ga maar eens naar de webpagina Transkribus van het Schiedamse gemeentearchief. Je komt nu op een pagina waar je een zoekwoord in kunt vullen. Ik vulde 'slaven' in en dat leverde meteen 193 zoekresultaten op.

Wat leest u hier? Stukken uit testamenten en contracten waarin het woord 'slaven' voorkomt. Ik heb één contract voor u bekeken. Het werd gesloten op 18 mei 1734 tussen onze gefortuneerde stadgenoot Cornelis Peekstok en de uit Saksen afkomstige chirurgijn Johan Christoffel Heering. Notaris Simon Knappert legde het vast.

Peekstok was eigenaar van de plantage Bruynsburgh aan de Commewijnerivier in Suriname en dus van alle slaven die daar werden vastgehouden. Heering krijgt daar een aanstelling van vier jaar als 'neger commandeur' en chirurgijn. Hij is ondergeschikt aan de directeur van de plantage. Elke ochtend moet hij met de slaven het veld in gaan en ze de hele dag onder controle houden. ´s Avonds dient hij bij de directeur behoorlijk te rapporteren over de gang van zaken en eventuele incidenten. Bij al zijn werkzaamheden moet Heering zich bovendien houden aan de reglementen en bevelen van de gouverneur van Suriname.

Tevens is hij verantwoordelijk voor de gezondheid van de slaven. Als ze iets mankeren moet hij ze behandelen en de noodzakelijke medicijnen geven. In het contract is sprake van de Spaanse pokken (Syphilis) en ander venerische ziekten. Dagelijks zal Heering over de gezondheidstoestand van de slaven verslag uitbrengen aan de directeur. Hij mag ook andermans slaven behandelen, maar dan gaat de helft van zijn honorarium naar de plantage.

Heering krijgt een traktement van honderd gulden per jaar, in twee termijnen uit te betalen. Bij de emolumenten horen gratis huisvesting en mee eten aan de tafel van de directeur met wie hij ook koffie en thee mag drinken. Daarnaast heeft Heering recht op vrije bewassing. Voor medicijnen hoeft hij niet te betalen. Ook is er een jaarlijkse bonus. Peekstok betaalt zijn passage per schip naar Suriname.

Dit soort contracten kom je steeds weer tegen in de Schiedamse notariële archieven.

Peekstok sloot ze overigens niet alleen voor zichzelf maar ook wel voor zakenrelaties van hem met een plantage in Suriname. Uit het feit dat in het contract zoveel wordt vastgesteld over het uitbrengen van rapporten, blijkt dat Peekstok goed op de hoogte wilde blijven van het reilen en zeilen op zijn plantage. Hij zat aan de andere kant van de oceaan, maar hij wist er álles van.

Wil je meer weten over de plantage Bruinsburg, ga dan naar de site Suriname Plantages.

Ik kan het niet hard maken maar ik vermoed dat Peekstok een van de kopers was toen in 1732 een veel groter complex in kleine stukken werd verkocht aan Nederlandse speculanten. Vandaar dat hij Heering in dienst nam als opzichter en chirurgijn.

Zou het niet mooi zijn als Schiedammers contact konden leggen met de bewones van het gebied waarin Bruinsburg tegenwoordig ligt? Daar hebben we meer aan dan raadsgezeur en gemopper op wethouder Biekman.

En mocht dat ene voorbeeld niet voldoende zijn: op 3 oktober 1750 maakte notaris Isaac Penning jr. een acte op waarmee onze stadgenoot Samuel de Monge de heer C.M. Busch in Suriname machtigde namens hem het eigendom van de mulattin Sara met een zogende baby Sophia, en twee andere carboeger kinderen, Harmanus en Sanderina, over te dragen aan de heer D.G. Lutz. De juiste verkoopprijs moest door een taxateur worden bepaald. Van Lutz werd contante betaling verwacht maar hij mocht het ook in slaven doen. Sara verbleef op de plantage Vlammenburg. Een mulattin was half blank half zwart, een carboeger drie kwart zwart een kwart wit. De huidskleur had grote invloed op de prijs.