Geschiedenis met een glaasje jenever

INGEZONDEN - Schiedammer Mark Jansen las het ingezonden bericht van Willem Jansen (geen familie) gisteren. En klom zelf in de pen, omdat hij graag met ons deelt wat hem te binnen schoot toen hij de woorden (zie hier)- en wat eraan vooraf ging - op zich in liet werken. Hier zijn relaas.

Er is iets wonderlijks aan geschiedenis. Hoe verder je terugkijkt, hoe dichter het soms bij komt. Alsof het verleden een boemerang is die we enthousiast de lucht in slingeren, om vervolgens met een rotvaart in ons gezicht te landen. En dan zijn er twee soorten mensen: zij die de klap incasseren en er iets van willen leren, en zij die roepen dat die boemerang er nooit is geweest.

Neem nu de discussie over het slavernijverleden van Schiedam. Willem Jansen heeft zich er flink in vastgebeten en komt tot de conclusie dat feiten mager zijn (bij de historici) en de emoties groot (bij de anonieme vandalen). En ja, als je te diep in de jenever kijkt, wordt alles wellicht een tikje vergankelijker. Maar dat betekent niet dat terugkijken op een slechte tijd slecht is. Integendeel. We leren niet door vooruit te staren en te hopen dat de toekomst vanzelf beter wordt. We leren door in de achteruitkijkspiegel te kijken en te begrijpen waar de kuilen in de weg zaten.

Maar als er iets is wat gegarandeerd een snaar raakt, dan is het kunst; een dichtregel over hoe dichtbij we nog staan bij dat verleden. De gemoederen lopen pas echt hoog op als het niet alleen om woorden gaat, maar om beelden. We zagen het ook bij het kunstwerk voor Rotterdam Centraal (Moments Contained, Thomas J Price), een imposant beeld van een zwarte vrouw, dat bakken kritiek kreeg. Terug naar Schiedam. Was het de verwijzing naar het slavernijverleden die mensen stoorde? Of was het – en ik gok zomaar dat dit dichter bij de waarheid ligt – een diepgewortelde weerstand tegen de zichtbaarheid van 'de ander'? Want laten we eerlijk zijn: het zijn zelden de Rembrandts en Vermeers die in brand worden gestoken.

Inlevingsvermogen is een prachtige eigenschap, maar het lijkt soms schaars. Hoeveel van de verontwaardiging over 'polarisatie' en 'geschiedvervalsing' is oprechte zorg om de waarheid, en hoeveel is gewoon een onwil om te erkennen dat sommige erfenissen een vieze smaak achterlaten? Niet iedereen wil dat stukje geschiedenis op hun bord hebben, laat staan doorslikken. Maar ja, een zure waarheid is ook waarheid.

Misschien ligt de oplossing niet bij een opticien. Beperkt zicht kun je namelijk ook oplossen door gewoon je ogen wat wijder open te doen.