Kunst blaast Monopole nieuw leven in

Sanneke Huisman en Boris Acket heten welkom bij 'Silence & the Presence of Everything' in de hal van het Monopole; let op de verlichting, gemaakt voor dit pand in de stijl van Jan Schoonhoven; op de achtergrond een installatie van Guido van der Werve; foto: Ted Konings

SCHIEDAM - Decennia is erover gepraat, en het is een klein wonder dat al dat praten resultaat heeft gehad. Zo kijkt museumdirecteur Anne de Haij aan tegen de Monopole. Dat markante, geblokte, ietwat gesloten gebouw wordt vandaag geopend. Het moet letterlijk en figuurlijk de deuren van het Stedelijk Museum Schiedam nog meer open zetten.

Vooral voor een doelgroep die het museum, net als heel veel organisaties en instellingen, heel graag aan zich wil binden, of over de vloer wil hebben: die van de jongere mensen, zo tussen de zestien en dertig. Het is ook naar verluidt de moeilijkste doelgroep, ook voor musea. 

Het Monopole staat daar op de hoek Hoogstraat - Appelmarkt al ruim een eeuw. In 1921 werd het gebouwd. Initiatiefnemer tot de bouw is fotograaf Arie Dettmeijer, die wel brood zag in de zich net volop ontluikende wereld van de cinematografie, de film. Hij koop enkele panden daar op de hoek in Schiedams belangrijkste straat - lang een branderij, later pakhuis en drukkerij. Ook de Schiedamse SDAP, de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij is er gevestigd, wat de panden in de volksmond de naam ‘de Rooie Zolder’ geeft. 

Andere tijden, ook omdat binnen een jaar de panden zijn gesloopt, een ontwerp voor een bioscoop is gemaakt, en voor het derde jaar na de Eerste Wereldoorlog om is, kan het pand feestelijk worden geopend. Sterker nog: tussen eerste steen en opening schuilen niet meer dan zes maanden. De bioscoop wordt Pandora gedoopt, de naam Monopole staat pas vanaf 1938 op de gevel. Arie Stahlie kan als architect het pand op zijn naam schrijven. 

De bioscoop kent ups, en downs. In de oorlog kan de filmvertoning doorgaan, ook omdat er Duitse propagandafilms worden gedraaid. Na de oorlog gaat het minder en richt de Monopole zich op zeker moment puur op ‘westerns’ en vechtfilms. “De levert de bioscoop een wat sinistere reputatie op”, vertelde museumdirecteur Anne de Haij erover tijdens een perspresentatie donderdag. En, oh hemel, zo berichtte de krant: er hangen nozems voor de deur. Het Schiedamse publiek kiest steeds meer voor ‘de chique’ van het nieuwe Passagetheater. 

Het wordt ‘trekken en sleuren’ voor de exploitanten, aldus De Haij, De bioscoopfunctie vervalt. “Op zeker moment staan er bussen in de straat om deelnemers te brengen voor de bingo. Er wordt keihard bingo gespeeld in de Monopole.” Veel Schiedammers van vandaag kennen het pand nog omdat ze er dansen hebben geleerd, bij Sitton. 

Ook dat houdt geen stand. Er worden plannen gemaakt, en aangepast, en nieuwe plannen. Het pand is in verval geraakt en dat betekent dat er steeds meer geld tegenaan moet om het gebouw een nieuwe functie te geven. De Haij steekt daarom niet onder stoelen of banken dat het slechts vanwege het De Grootfonds en het Fonds Schiedam-Vlaardingen eo. is dat er opnieuw toekomst is voor het Monopole. “Zij hebben het echt helemaal mogelijk gemaakt.”

Maar wat gaat er gebeuren in het gerenoveerde pand? Het museum concludeerde dat het vooral geschikt is om ‘een ander type kunst te tonen’. Wat we ‘gewone kunst’ noemen, past niet in het Monopole, omdat een klimaatinstallatie, onontbeerlijk om kunstwerken te koesteren, in het pand ontbreekt. Dus komt er een ander soort kunst: grote stukken die in het Gasthuis niet passen, waar ruimte is om bijvoorbeeld water te gebruiken, of lasers. Daarmee is het bijna ook automatisch de plek om doelgroepen aan te spreken die minder hebben met de traditionele kunst in een museum. Die groep die zo moeilijk te bereiken is: die van de jongvolwassenen. “Die zeggen dat er heel weinig te doen is in Schiedam, geen festival of club. We willen hier echt dingen brengen waarvan zij zeggen: dat is een reden om naar het museum te gaan.

Of dat gelukt is kunnen zij, en anderen, vanaf morgen zelf gaan beoordelen. Kunstenaar Boris Acket en kunsthistorica Sanneke Huisman zijn aangezocht om een eerste tentoonstelling samen te stellen: Silence & The Presence of Everything heet die. Stilte, en natuur, en de mens uiteraard, zijn de thema’s van de grote werken, vooral installaties, die natuurfenomenen gebruiken om de kijker te verwonderen en ontroeren. 

Wat dit schrijvende publiek, ter grootte van één, betreft, is dat gelukt.

Vanavond is er op het museumplein een groot muziekfeest, om de opening van de Monopole te vieren. Zie hier de rol. de line-up.