Nieuwe verhalen en onbekende foto’s in boek over oorlog
- Partnerbijdrage
- 06-03-2025
- Winkelen
Foto van de reconstructie van de schietpartij van 16 april 1944 op de Kortedijk tussen de Vlaardingse politie en Geertrudis Nouwt, een van de lijfwachten van NSB-leider Anton Mussert; foto P.C. van de Graaf; politiearchief; Stadsarchief Vlaardingen
SCHIEDAM - De Vlaardingse boeren hebben meegedaan aan de beroemde april-meistaking van 1943. Hoeveel boeren hebben geweigerd om melk aan de melkfabriek te leveren is niet bekend, maar volgens de Vlaardingse Ortskommandant indertijd, hebben ‘massa’s mensen bij boeren in de omtrek melk gehaald’. Hij droeg op zaterdag 1 mei 1943 dan ook op om ‘de strengst mogelijke maatregelen te nemen’. De Duitse Ordnungspolizei zorgde voor afzettingen om de melkleveranties aan particulieren te voorkomen, terwijl in Vlaardingen overal posters werden opgehangen met de afkondiging van het politiestandrecht. Hierbij kregen de Duitsers toestemming om zonder waarschuwing op groepen van meer dan vijf personen te schieten.
Het verhaal van de Vlaardingse melkstaking is een van de nieuwe verhalen die verteld worden in De Donkere Jaren van Vlaardingen deel 4. Het boek behandelt de oorlogsgeschiedenis van Vlaardingen en is een uitgave van Streekmuseum Jan Anderson, samengesteld door Hjalmar Teunissen en Jan Anderson. Eerdere delen verschenen in 2005, 2010 en 2019.
In de geschiedschrijving over de grote april-meistaking gaat de aandacht vooral uit naar het oosten van Nederland, waar het protest tegen de Arbeidsinzet ontstond. Aanleiding van de staking was het bericht van 29 april 1943 dat Nederlandse oud-militairen die in de meidagen van 1940 gevochten hadden, zich moesten melden voor werken in Duitsland. Ondanks de afkondiging van het politiestandrecht weigerden Vlaardingse boeren hun melk aan de melkfabriek te leveren. Op zaterdag 1 mei 1943 om 18.00 uur meldde een Duitse officier dat Vlaardingse boeren aan de Groeneweg en Broekweg melk en boter zonder bonnen aan particulieren verkochten, dit was ten strengste verboden. Een Hauptscharführer van de Sicherheitspolizei achtte de situatie zo ernstig dat hij zich die avond liet informeren op het politiebureau aan de Markt. Het vervoer van melk per schuit werd vervolgens verboden. Maar ondanks het verbod hielden Vlaardingers de volgende dag een melkschuit tegen waarna tachtig liter melk verdween.
Telegram van de Vlaardingse politie over de melkstaking van de Vlaardingse boeren: ‘Boeren weigeren melk te verkopen aan fabrieken en verkoopen klandestien; maatregelen getroffen’. (Politiearchief; Stadsarchief Vlaardingen)
Baron Schimmelpenninck van der Oije
Het eerste exemplaar van De Donkere Jaren van Vlaardingen 4 wordt donderdag 6 maart door Hjalmar Teunissen overhandigd aan Coenraet Otto Alexander (Coen) baron Schimmelpenninck van der Oije, hij is vernoemd naar zijn ooms Alexander baron Schimmelpennick van der Oije en Otto Ernst Gelder graaf van Limburg Stirum. Deze twee mannen zijn op 15 augustus 1942 samen met drie andere gijzelaars door de Duitsers doodgeschoten. Een van de hoofdstukken gaat over de Vlaardingse gijzelaars die in die periode in gijzelaarskamp Sint-Michielsgestel zaten en onder grote stress leefden in afwachting wie er zou worden gefusilleerd.
Ook de jodenvervolging in Vlaardingen komt aan bod. Bij één gelegenheid keerden de bewoners van de Vierde Maassteeg zich tegen een WA-man die geholpen had met het aanhouden van een joodse man. Daarnaast besloot een van de dochters van de Vlaardingse huisarts Birnie om uit protest op straat de jodenster te dragen. Ook waren er drie Vlaardingers die weigerden om de Ariërverklaring te ondertekenen. Geschat wordt dat maar enkele tientallen Nederlanders de verklaring niet wilden tekenen. Verder wordt verteld hoe de Vlaardingse joden zijn weggevoerd, waar hun goederen vervolgens werden opgeslagen en wat er hierna mee is gebeurd.
Vlaardingse politie
De Vlaardingse politie komt in het boek ruim aan bod. Politieman Schadee zag de komst van de Duitsers als een carrièremogelijkheid. Zo joeg hij fanatiek op leden van de Geuzen, maar ook op jongetjes van tien tot dertien jaar die op een muur de tekst ‘Hitler is gek, Oranje boven’ hadden geverfd. Schadee pakte de zaak aan alsof het om volwassen criminelen ging.
Bijzonder is de reconstructie van een schietpartij in 1944 tussen de Vlaardingse politie en een Vlaardingse lijfwacht van Anton Mussert, de leider van de NSB. De lijfwacht is een paar dagen later in het ziekenhuis overleden. Het Stadsarchief Vlaardingen bleek foto’s van de reconstructie te hebben, terwijl uit stukken uit het Nationaal Archief naar voren komt dat de woedende NSB van plan is geweest een aantal Vlaardingse notabelen uit wraak te vermoorden. Dit is waarschijnlijk tegengehouden door de Duitsers die vonden dat de Vlaardingse politie gewoon zijn werk had gedaan. Het boek bevat nog meer politiefoto’s die ter beschikking zijn gesteld door de honderdjarige zoon van politieagent én politiefotograaf Peter Cornelis van de Graaf.
Daarnaast is er veel aandacht voor de relaties tussen Duitse militairen en Vlaardingse vrouwen. Na de Bevrijding zijn honderden vrouwen opgepakt, gevangengenomen en kaalgeknipt. Opmerkelijk is de behandeling van de Duitse familie Riedlin die sinds 1928 in Vlaardingen woonde. Deze familie heeft tijdens de oorlog veel goeds voor de Vlaardingers gedaan. Zo wist Hans Riedlin in februari 1941 een aantal opgepakte Vlaardingens uit het Oranjehotel te krijgen, desondanks raakten de Riedlins hun huis en bezittingen na de Bevrijding kwijt hoewel diverse Vlaardingers het voor hen hebben opgenomen. Pas in 1952 kreeg de familie Riedlin het huis aan de Parkweg terug.
Het boek bevat ook veel unieke foto’s van de aanwezigheid van de Duitsers in Vlaardingen, ter beschikking gesteld door verzamelaars Sander Nagel en Maurice Laarman en de familie van de Vlaardingse fotograaf Piet van den Berg en de familie Ronde.
De Donkere Jaren van Vlaardingen 4 is verkrijgbaar bij Streekmuseum Jan Anderson, de Bruna in winkelcentrum De Loper en Museum Vlaardingen. Het boek wordt vandaag, donderdag 6 maart, vanaf twee uur gepresenteerd in Museum Vlaardingen.
