Oekraïensen tussen vrees en hoop: verrast in Schiedam

SCHIEDAM - De oorlog in Oekraïne beheerst sinds dik een halfjaar de nieuwsrubrieken. En daarmee ook een flink deel van onze collectieve ervaring. Maar sinds bijna net zo lang is er ook een andere manier om geconfronteerd te worden met die ontstellende gebeurtenissen zo dicht bij huis, op pakweg de afstand naar Milaan en terug: in gesprek met de vluchtelingen uit het land die in onze stad zijn neergestreken.

Sinds de Russen het land binnenvielen op 24 februari ontving de stad op rivierschepen, in een voormalig verzorgingshuis en niet te vergeten bij particulieren, ruim vierhonderd Oekraïners. Zij vinden sindsdien hun weg in het leven in een vreemde stad waarvan ze eerder vast nog niet hoorden. Wie zijn deze mensen, en hoe vergaat het hun? Schiedam24 ontmoette twee Oekraïensen en sprak hen uitgebreid over hun ervaringen. Maar ook over hun leven ‘thuis’, en natuurlijk komen de ontberingen die zij meemaakten toen zij vluchtten aan de orde. Ze hadden veel te vertellen; we delen het artikel op in enkele stukken. Hier het derde deel - zie hier het eerste stuk van het artikel en hier het tweede.

Mariia Cherednichenko sprak bezorgd haar gevoel uit over de onzekerheid die haar ook in Schiedam blijft achtervolgen. Iryna Khersonskaya valt haar bij: “Er is nog veel niet duidelijk. Niemand kan je uitleggen hoe het zit. Er moeten nog nieuwe regels geschreven worden.

We moeten wel werken, want het leven hier is erg duur. We moeten daarom goed Nederlands leren praten. De taal is echt de basis. Er zijn hier geen goede banen als je geen Nederlands kent.”

Iryna was in Lviv ondernemer. Ze vertaalde, gaf advies, deed toelatingstesten. Een dergelijke rol is hier ondenkbaar. “Mensen kunnen je ook niet veel toevertrouwen. Alles is onzeker, ze weten niet hoelang je hier blijft, of ze op je kunnen bouwen.”

Voor Mariia idem dito: wat te doen met werk? “Ik heb tien jaar als jurist gewerkt, nu kan ik hier alleen maar schoonmaken. Ik vind dat echt lastig. Wat zijn mijn diploma’s waard? Mijn Engels, laat staan mijn juridische Engels, is niet goed genoeg om werk als jurist te kunnen doen.”

Iryna leerde al het nodige over Nederland, dat haar sterkte in de gedachte dat ze aan de slag moet. “Het leven is hier een stuk duurder dan in Oekraïne: huur, auto, energie. Gelukkig kunnen we bij onze vrienden verblijven, dat scheelt heel veel in de kosten.”

Maar het kan ook de andere kant opgaan, en dat is eigenlijk nog erger. Ze ergert zich aan mensen die zichzelf onderuithalen door zich min of meer te verkopen aan goedwillende Nederlanders. “Ik schrok heel erg van een moeder en dochter die zich op Facebook presenteerden met mooie foto’s: ‘neem ons, wij zijn mooi, we roken niet, we kunnen schoonmaken’.”

Ondertussen gaat de oorlog thuis verder. Er zijn filtratiekampen waarin Oekraïners terechtkomen die naar Rusland zijn uitgeweken, al dan niet vrijwillig. “Daar worden met name jonge mannen gecheckt, of ze tattoe’s hebben die nationalistisch zijn. Hun telefoon worden nagekeken, en er wordt gemarteld. Een collega van mij had verkering met een soldaat. Hij is gevangengenomen, maar er is helemaal geen informatie meer over hem. Hij is misschien dood.” Maar je kunt de mensen dei naar Rusland zijn gevlucht ook niet veel kwalijk nemen. “De beslissing om naar Rusland te gaan is een keus tussen leven in Rusland of gedood worden. Zijn dat verraders? Ik weet het niet. Er wordt gezegd dat deze mensen niet terug naar Oekraïne kunnen.”

Mariia en Iryna hebben de hoop verloren dat de oorlog snel eindigt. De drie dagen die Poetin zich had voorgenomen, dat was natuurlijk onzin. Maar de Russen zullen niet zo maar weggaan. “Ik was ervan overtuigd dat de oorlog snel zou eindigen”, aldus Mariia. “Maar nu heb ik de hoop verloren dat dat zo is.” 

Iryna ziet hoe het land - ondanks het heldhaftige verzet - niet op oorlog was voorbereid. “Het leger was niet klaar. We dachten altijd dat we Rusland konden overtuigen dat we niet bevrijd hoefden te worden. Maar nu wordt duidelijk dat het Poetin daar helemaal niet om te doen is. Zijn belangrijkste doel is land, territorium. We zijn een rijk en vruchtbaar land. En we hebben grondstoffen. 

We zijn zo’n mooi land. Met zee en bergen, op zwarte aarde. Hitler wilde dat ook al, die wilde die zwarte vette aarde zelfs meenemen naar Duitsland. Ook hij was jaloers. Maar we hebben dat allemaal overleefd.”

Natuurlijk gloort er hoop in hun hart nu de weerstand van de Oekraïners door de Russen niet te breken lijkt. Maar ook groeit de angst voor wanhoopsdaden van een geagiteerde vijand; een kat in het nauw… 

“Maar moeilijk te begrijpen is wel dat het westen nog steeds zaken doet met Rusland. Het lijkt erop dat het de oorlog van Poetin financiert”, aldus Iryna.

Ondertussen gaat het haar en de kinderen goed. Ze wonen nu op de zolder van de Schiedammer die hun aan de grens is komen halen. “Die van negentien had al snel een baantje, ze is gaan werken als onderwijs-assistente op een basisschool met Oekraïnse kinderen. Dit heeft de broer van mijn vriend geregeld. Toen dit contract was afgelopen, is ze gaan werken als assistent-programmeur, bij onze vriend. Dat kwam goed uit, omdat ze naast haar werk leert voor software-tester.

Ik heb geen idee van mijn toekomst. Ik wil blijven. Tijdens onze tocht uit ons land heeft de familie van onze vriend de zolder verbouwd, voor een goed verblijf van de kinderen. Sinds april zijn we bezig met een vergunning om de zolder verder te mogen verbouwen, om deze ook in de winter geschikt te maken om te verblijven en huiswerk te maken. Er moet buitenlicht komen, en isolatie. Maar waarom gaan zaken niet sneller?” Ook waar het gaat om andere onderdelen van de opvang van de vluchtelingen. Zo lukte het Iryna ook nog niet voor haar en haar dochters een huisarts te vinden.

Naast de moeilijke punten staan er ook veel positieve ervaringen. Schiedam is mooi, vinden beiden. Niet alleen de binnenstad. “Het herinnert me aan Cherson, het licht, de lucht, het type bomen”, aldus Iryna. “De mooie zonsondergangen. En de molens, die zijn ook mooi, het is echt plezierig hier. In ben verliefd op Schiedam.”

Mariia zegt blij te zijn in Nederland te zijn. “Ik heb er niet zo over nagedacht, maar het lijkt hier het beste land om uit te komen. Hier wonen goede mensen. Ik ben nu druk aan het leren hoe hier te leven. Alles is anders: boodschappen doen…” Haar Visacard werkte niet en ze moet nu met regelmaat naar het Rotterdamse station om aan geld te komen, ‘daar werkt het wel’.

“Ik ben nu druk met Nederlands leren, en ook Engels, dat heb ik nooit veel gebruikt in mijn leven maar wordt nu steeds beter.” Maar het is zoeken naar wie haar kan helpen bij het Nederlands. Ze had een leraar, maar die kreeg een nieuwe baan en mist nu de tijd om met het lesgeven door te gaan. “Kunnen ze Nederlandse les niet verplicht en gratis maken?” Nu blijkt er bij de cursusinstituten geen plek. “Ik wordt nu geholpen door een vrijwilliger van de bibliotheek.”

Wat hen is opgevallen in Schiedam, in Nederland? “De zorg voor de natuur. Ik zag een viaduct dat gemaakt was voor dieren!”, zegt Mariia. Iryna: “En zo veel fietsen. Ik probeer veel te fietsen hier, maar ik ben ook gevallen met de fiets.”

Kinderopvang is duur, zegt Mariia. Anders dan in Oekraïne, waar het praktisch gratis is en bijna alle kinderen daar dan ook naar toe gaan. Toch kan Ivanka soms naar de kinderopvang. “Komkids heeft daar een apart potje voor.”

En ook de inrichting van de medische zorg verbaast haar. “Ik heb het idee dat de preventieve gezondheidszorg bij ons beter geregeld is.” 

“De Schiedammers die ik zie zijn goed”, zegt Iryna. “De mensen die in de Weerklank komen bijvoorbeeld. Wat helpt is als mensen religieus zijn; zij begrijpen je meer. Ze openen hun hart niet alleen voor God maar ook voor de mensen.” In de Weerklank komt overigens maar een kleine groep Oekraïners bij elkaar, iedere woensdag, vijf, zes mensen. Maar iedere dag is er contact in de appgroep.

Opmerkelijk: Iryna en Mariia wonen nu tijdelijk nog geen driehonderd meter van elkaar, maar kenden elkaar tot onze ontmoeting niet. Wat dat betreft is er nog veel te doen.

Maar vooral, niet vergeten: Mariia en Iryna zeggen graag dank je wel. “We zijn dankbaar voor de ontvangst hier. Ik sprak veel mensen die in verschillende landen terecht zijn gekomen: in Groot-Brittannië en Italië, in Japan en Mexico. Maar ik voel hier dat de mensen meer om ons geven. Misschien omdat we een geschiedenis delen, met een bezetting in een oorlog”, aldus Iryna. “Ik weet het niet.

Maar ik snap dat mensen hier een andere focus krijgen. Dat mensen het zat worden. Het is ook moeilijk om dag in dag uit te lezen over de oorlog en de ellende. Om het te begrijpen. Ik begrijp dat het onze oorlog is, en niet die van andere landen.”

Mariia: “Ik vind dat eigenlijk alle Nederlanders empatisch zijn. Ze geven om ons. We krijgen veel hulp. Dat is belangrijk. Ik hoop dat dat nog leidt tot een andere woonplek. Misschien kan iemand helpen en ons onderdak verschaffen.

Ik wil ook Rita van der Eijk bedanken. Ze doet zo veel voor de Oekraïners in Schiedam, maar eigenlijk ook voor heel veel andere mensen. De wereld zou veel mooier zijn als er meer zouden zijn als zij, en ook andere Schiedammers die we hebben leren kennen. Mensen met een open hart die ons in woord en daad steunen. Oekrainers voelen nu iedere dag hoe veel slechts er in de wereld is. Dan is het heel belangrijk dat er nog steeds mensen zijn die om ons geven. Dat stemt me gelukkig.”