Na hartenpijn kerksluiting op weg naar hartenwens 'nieuw elan'

Karin de Vries (l) en Rita van der Eijk: werken aan impuls voor PG Kethel

SCHIEDAM - Het gaat om het nieuwe elan, is eigenlijk wat ze willen zeggen, Karin de Vries en Rita van der Eijk. De Ark in Groenoord is gesloten om de kerkelijke gemeenschap van Schiedam-Noord in de Dorpskerk in Kethel te voorzien van een impuls. En ze sommen de voorbeelden en hoe dat gaat gebeuren moeiteloos op.

Impulsen en nieuw elan zijn nodig. Want zoals praktisch overal in Nederland, nam ook het aantal kerkgangers naar beide kerken in de afgelopen jaren af. Sinds vijf jaar zijn beide kerken al onderdeel van het kerkelijke verband Protestantse Gemeente Kethel. Eén bestuur - de kerkenraad -, in de laatste periode één dominee - Hans van der Linden - maar twee kerkgebouwen, dat ging steeds meer schrijnen. Het stond ook de echte integratie van beide gemeenschappen die vanouds aan de twee gebouwen verbonden waren, in de weg. Daarom is enkele maanden geleden besloten voortaan het kerkelijk leven te concentreren in de Dorpskerk, een plek waar rond het jaar 1200 gelovigen al bij elkaar kwamen. De Ark verloor zijn functie als kerk.

Dat gebeurde in een laatste eredienst, op 25 augustus. Komende zondag is de startviering van het nieuwe winterseizoen, die geldt als de feestelijke ingebruikname van de Dorpskerk voor de hele gemeenschap. Dat moet een zondag worden waarop het nieuwe elan blijkt, en het vuurtje wat verder opgestookt zal raken, zo stellen de twee kerkbestuurders.

Karin de Vries ging van oudsher naar De Ark, sinds ze al weer zo’n twintig jaar geleden in Schiedam kwam wonen. De Ark was de gereformeerde kerk, voor in Nederland de hervormden, de gereformeerden en de lutheranen besloten samen te gaan tot de PKN, de Protestantse Kerk Nederland. Zelf groeide ze in het Land van Maas en Waal als Karin van de Giessen hervormd op, haar man Jan gereformeerd. “Mijn vader was hervormd, mijn moeder gereformeerd.” Zij draagt de kerkfusie tussen de twee grootste protestantse kerkgemeenschappen dus zo ongeveer in persoon. 

De Dorpskerk was de hervormde kerk van Kethel. Rita van der Eijk was van huis uit gereformeerd, haar man Wim hervormd. Samen gingen ze, sinds ze naar Groenoord verhuisden, vooral naar de Martinuskerk, een tweede hervormde gemeente in het noorden van de stad. Deze ondertussen gesloopte kerk werd gezamenlijk gebruikt door hervormden en katholieken. Nadat de kerk uit het gebruik werd genomen ging de familie Van der Eijk-Lamein vooral in De Ark naar de kerk.

De dames missen de vanzelfsprekendheid die er ooit voor velen was om naar de kerk te gaan. Maar ze snappen ook dat kerken leger en leger worden: de aanwas van jonge mensen ontbreekt. “We zijn de verbinding met de jeugd kwijtgeraakt”, zegt De Vries. “Vroeger hadden we vanuit de kerk een gymnastiekvereniging”, vertelt Van der Eijk. “Je kon boeken lenen in een hervormde bibliotheek, HBSS was een hervormde voetbalclub. Al die organisaties zijn succesvol zelfstandig geworden.” Het verband zoals dat ooit vanzelfsprekend was, komend uit een tijd van verzuiling, is uit het maatschappelijke leven en de bijbehorende organisaties geraakt. “Jongeren hebben nu moeite met het traditionele kerkgebeuren.” Dat geldt ook voor de kinderen van Van der Eijk en De Vries.

Goed, dat is de ontwikkeling van de afgelopen vijftig jaar. Maar nu, hoe gaat het nu? Waar willen beide dames, in de nieuwe constellatie en nog vanuit één kerkgebouw, aan werken? Waar klopt hun hart sneller van?

Nou, dat is een makkelijke. “De kliederkerk.” “De groep Noorderlicht.” “Commissie Vuur”, zo sommen ze op. 

Het zijn alle drie initiatieven om op een andere manier kerk te zijn. Minder van de dominee die vanaf de kansel vertelt hoe het zit - ‘kon ik zelfs als kind al niet tegen’ (De Vries) - en meer antwoorden vinden op de vragen des levens vanuit een gelovige overtuiging. Het Noorderlicht is een initiatief, ontstaan in Rotterdam-Blijdorp, om daar vorm aan te geven. Het motto van Noorderlicht: ‘geloven anno nu’. Dat blijkt met name de interesse van jongere mensen te trekken. Afgelopen weekend organiseerde de groep een eerste dienst, waaraan zo’n veertig tot vijftig mensen meededen. 

De kliederkerk gaat al een aardig tijdje mee in de Protestantse Gemeente Kethel, nu de officiële naam van de kerkelijke gemeenschap. Het is een initiatief om rond een thema, een bijbels verhaal, zelf vorm te geven aan ideeën. In eerste instantie met kinderen, die tekenden of knutselden naar aanleiding van wat ze gehoord hadden, maar steeds meer doen er ook volwassenen mee. Zozeer zelfs dat er onder de groep kinderen die deelnemen, nu een groepje volwassenen apart gaat zitten om ook in dialoog met de dominee het thema te bespreken, of te luisteren naar een overdenking. Zo ontstaan een soort ‘generatiediensten’: kliederkerk en reguliere kerkdienst ineen.

Tot dusver gebeurde dat zo’n zes keer per jaar in de kerk waar niet de reguliere zondagse viering was, en dat was meestal De Ark. Voortaan zal dat in een van de kerkelijke ruimtes bij de Dorpskerk moeten gebeuren, dus in ’t Schepphuis of in Terpzicht. Typisch voor de kliederkerk is ook de gezamenlijke lunch als afsluiting van de viering.

Als Van der Eijk spreekt over ‘de commissie Vuur’, dan gaan haar ogen glinsteren. “Het gaat over het ter sprake brengen van actuele, heikele thema’s. De ontmoeting wordt door een van de deelnemers voorbereid. Onlangs vertelde bijvoorbeeld een verpleegster over het beëindigen van lijden van een patiënt. Dan hebben we het daarna er met elkaar over, waarbij ter sprake kwam dat mensen vanuit religies daar anders mee omgaan.”

Ook deze ontmoetingen worden gekoppeld aan een maaltijd, maar nu is het een ontbijt. “Zie het als een netwerkontmoeting.” Dat gebeurt dan in Terpzicht, gelijk met de zondagsdienst in de kerk. 

Een vergelijkbaar initiatief is, nu ze er even over nadenkt, de Plusgroep. Die bestaat uit veertigplussers die wel verbonden zijn aan de kerkgemeenschap, maar soms niet meer of amper naar de zondagsdienst gaan. “Ze willen het meer met elkaar hebben over zingevingsvragen. Spreken over eigen ervaringen. Bijvoorbeeld over de verwachtingen die je van jezelf hebt, en van een ander, en hoe je daar in vast kunt lopen. Hoe kan je geloof je daarin steunen?” De Plusgroep is er al zeker een jaar of tien en komt bij elkaar bij mensen thuis.

De voorbeelden van ontmoeting en uitwisseling typeren volgens de twee het belang van kerkzijn in 2024. Ook al gaat het, als het om kerken gaat, vaak over teruggang en sluitingen, de rol van de kerk waar het gaat om mensen bij elkaar brengen, blijft er volgens de twee kerkbestuurders. “De kerk blijft voor mij toch die groep mensen die bereid is iets voor een ander te doen zonder direct iets terug te verwachten”, stelt De Vries. En die groep staat onder druk, door individualisering, secularisering. “Maar als je doelen wilt bereiken in het leven, is het toch handig om een instituut te hebben. Met meer bereik je meer. Kijk eens naar wat we met onze diaconie nog altijd kunnen betekenen”, aldus Van der Eijk. “Dat kan je in je eentje niet doen.”

Misschien zijn de kerkmensen ook wel te veel in hun schulp gekropen. “Moeten we ons meer profileren, meer van ons laten horen.” Ook vanuit de gedachte van iets betekenen zonder iets terug te verwachten. “Ik was 43 jaar pedicure, en in de stoel ging het heel vaak over geloof.” Interesse is er zeker, wil Rita van der Eijk maar zeggen.

Je zou het kunnen omdraaien: als de kerk ten dienste van de gemeenschap en samenleving wil staan, waar zou Schiedam-Noord dan blij van worden, als mensen dat bij de PG Kethel zouden kunnen vinden? Zingeving. Praten over geloof. Tot rust komen. Dat zijn de termen die vallen.

Maar ondertussen is er dus de gang van zaken van elke dag. Bijna drie weken geleden het afscheid van De Ark, dat volgens de dames goed verliep. “Er zijn natuurlijk mensen die het er moeilijk mee hebben. Maar ik heb toch ook heel goede reacties gekregen. Ook van iemand die niet aan de kerksluiting wilde, maar na de viering stelde: zoals jij het hebt uitgelegd, nu sta ik erachter.” - Lees verder onder de foto -

Aanstaande zondag de startviering van het seizoen, vanaf tien uur ’s ochtends. Het wordt nog spannend of alle vertrouwde gezichten er zijn, ook die van de echt ‘Ark-mensen’. Tijdens de viering worden verschillende belangrijke attributen uit De Ark, zoals de bijbel en de paaskaars en ook het avondmaalstel, de Dorpskerk binnengedragen, zoals ze drie weken geleden de kerk werden uitgedragen. “Ze zullen in de vieringen gebruikt worden. Het is een beetje zoals een stel dat gaat samenwonen: je voegt de boel bij elkaar en zoekt uit, wat houden we en wat doen we weg.” Zo zijn tijdelijk de stoelen uit De Ark naar de Dorpskerk verhuisd. “Maar die passen daar niet mooi, dus we gaan zeker op zoek naar passender stoelen. Er zijn al wat stoelen geleverd die we kunnen uitproberen.” Na de viering zullen de verschillende kerkelijke werkgroepen zich presenteren in ’t Schepphuis. 

Thema van de viering is ook het landelijke PKN-thema van dit jaar: ‘Als nieuw, leven in het Licht van Gods Koninkrijk’.