Ontwikkelaars: met H. Hartkerk 'iets teruggeven aan Gorzen'

SCHIEDAM - Ze deden erg hun best, gisteravond, de mensen achter de ontwikkeling van de Heilig Hartkerk tot wooncomplex voor ouderen met een zorgbehoefte. ‘We willen wat teruggeven aan de wijk’, ‘we willen de parkeerdruk in de wijk niet teveel belasten’ en ‘we hopen een hele inclusieve zorglocatie voor de wijk te worden’, in een omgeving die ook groener moet worden. 

Ontwikkelaars Jos Lamper en Elbert van den Brink - samen Joel Investments - waren naar het wijkoverleg van Zuid gekomen en namen architect Ayla Stomp van Jade Architecten mee. De bewoners van de Gorzen toonden zich nieuwsgierig - en kritisch - naar de ontwikkelingen in en om de karakteristieke kerk die een nieuwe toekomst wacht.

Het gezelschap dat de monumentale Gorzenkerk een nieuwe bestemming gaat geven had nieuws: in hun midden ook Ismail Meral, algemeen directeur van MOB, het Maatschappelijk Ondersteuningsbureau uit Rotterdam. “We zijn op zoek gegaan naar een zorgpartij en denken die in hem gevonden te hebben”, aldus Lamper. “We zijn vergaand in gesprek.” Als die gesprekken succesvol worden afgerond zal Meral met zijn bedrijf de zorg gaan bieden aan de bewoners van de 29 appartementen die in de kerk moeten worden gerealiseerd.

Onder het gezelschap ook Mina Ghafoori Seydani, tandarts. Zij is een van de potentiële gebruikers van het gezondheidscentrum dat in het souterrain van de kerk moet komen. Ook ten dienste van de wijk, uiteraard. Joel Investments is een bedrijf van ‘sociaal betrokken ontwikkelaars’, aldus Lamper.

De katholieke gemeenschap, 93 jaar eigenaar van het kerkgebouw en de huidige gebruiker, een Pinkstergemeente, zijn de laatste die de kerk zijn religieuze functie gaven. Alhoewel: een vraag uit het wijkoverleg ging over die functie, van geloof en zingeving. “Ik heb begrepen dat er een stilteruimte in het gebouw zou komen. Is dat nog aan de orde?” Lamper bevestigde nog ontkende. “We zeggen niet dat het niet aan de orde is. Een kapel mogen we het niet noemen. Een stilteruimte, dat kan wel en zou mooi zijn.” In deze is het het bisdom Rotterdam dat namens de parochie bepaalde hoe het kerkgebouw werd overgedragen en welke bepalingen ook nadien blijven gelden.

Architect Ayla Stomp sprak over een ‘grote opgave’ waar zij met de transformatie van het kerkgebouw voor staat: het is zaak het gebouw ‘goed af te pellen’. “Elk gebouw is uniek. We willen kijken naar welke kwaliteit er in een gebouw zit. Welke geschiedenis zit er in een gebouw dat we kunnen gebruiken? We werken vanuit ons hart, alles moet kloppen.” Uitgangspunt is wat haar betreft: we willen zo min mogelijk veranderen aan kerk. “We weten van de belangrijke betekenis die de kerk in de wijk had, daar zijn we ons goed van bewust en daar willen we goed op inspelen.”

Maar de Heilig Hartkerk verandert van gebedshuis naar zorglocatie. In de toekomst moet er aan de bewoners, met name mensen met dementie, 24-uurszorg geboden gaan worden. Anders dan eerder aangegeven (zie dit artikel) zullen zij gaan wonen in zowel de kerk als de pastorie. 

Dat ‘teruggeven aan de wijk’ bestaat er ook in ‘mensen die hier al jaren wonen, ook op hogere leeftijd in deze wijk te laten blijven wonen’. In de kerk komen daarom nadrukkelijk geen appartementen voor mensen met een flink inkomen. “Dat is direct kenbaar gemaakt door de gemeente Schiedam: dat willen we niet, daar hebben we er genoeg van in de stad. De Gorzen is daar niet de wijk voor. Het worden appartementen voor mensen met normale of lage inkomens, waar huurtoeslag van toepassing is”, aldus Stomp. “Dat was het uitgangspunt van de gemeente en daar hebben we ons aan geconformeerd.”

Het souterrain krijgt de bestemming Gezondheidscentrum. “En een gedeelte parkeerruimte.” In het achterste deel van de kelderruimte - in de toekomst veel meer de voorkant, aan de Merwedestraat - worden achttien parkeerplaatsen gerealiseerd. Dat kan door gebruik te maken van de hoogte en te werken met een parkeerliftsysteem.

De ontwikkelaars leggen uit dat de kerk volgens de parkeernorm recht had op tachtig parkeerplaatsen: 0,1 keer achthonderd plekken. “Maar daar hebben we geen gebruik van gemaakt.” De parkeerdruk op de buurt neemt volgens hen ’s avonds ‘niet of nauwelijks toe’. En overdag is er genoeg ruimte. “Bij ons gaat het voornamelijk om kortparkeerders. De bewoners rijden geen auto meer.”

Het gezondheidscentrum krijgt volgens de ontwikkelaars een huisartsenpraktijk, een orthodontie- en tandartspraktijk - er is zelfs sprake van een ‘angsttandarts’, een tandarts die zich richt op de behandeling van extreem angstige patiënten - en een apotheek. “We zijn nog op zoek naar andere zorgaanbieders, zoals een logopedist of een fysiotherapeut”, aldus Stomp. “We hopen een hele inclusieve zorglocatie voor de wijk te worden.”

De toegang tot deze functie komt vooral aan de Merwedestraat, een niveau lager dan de kerkzaal. “We zien daar voldoende kwaliteit om er een volwaardig entreegebied van te kunnen maken.” De apotheek - in de noordoostelijke hoek van het souterrain - zal de toegang tot het gezondheidscentrum worden. Centraal de ingang tot de parkeergarage. In de zuidoostelijke hoek wordt - als enige onderdeel van het geheel - ‘een toevoeging aan het gebouw gerealiseerd’. Daar komt de entree tot de zorginstelling. “Maar de huidige entree aan de voorkant blijft zeker gehandhaafd.”

Een ander element van de plannen is het vergroenen en verlevendigen van de buitenruimte. “We willen de hittestress tegengaan met meer groen, minder tegels en zo mogelijk ook een  ondergrondse waterberging toepassen.” Er zijn volgens Stomp ‘mooie kansen om het gebied meer te activeren’. “We denken aan een speelplek voor kleine kinderen.”

De ontwikkelaars geven hoog op over de samenwerking met de gemeente. “Het is een intensief en leuk proces met de gemeente.” De grond rond de kerk is van de gemeente. “De  landschapsarchitect van de gemeente heeft al een leuk ontwerp voor de buitenruimte neergelegd.” In zijn algemeenheid geldt: “Ik wil niet zeggen dat ze alles goedkeuren, maar de gemeente Schiedam denkt wel mee, is prettig om mee samen te werken”, aldus Lamper.

De ‘opgetilde binnentuin’ moet een veilige en geborgen collectieve buitenruimte worden. “De markante toren kunnen we niet programmeren, vooral vanwege de brandveiligheid. Er zit wel veel volume in, dus we denken erover om alle techniek die we nodig hebben, om dat daarin op te lossen. De prominente uitstraling wordt niet aangetast”, aldus Stomp. “Zichtbaarheid van het complex is belangrijk.”

“We willen het verhaal van de geschiedenis van de kerk blijven vertellen, we willen de kerk voelbaar houden”, stelt de architecte. Dat gebeurt in het zorgcentrum, de voormalige kerkruimte dus, onder meer door de ‘vrije hoogte’ van achttien meter ter hoogte van het voormalige altaar- en koorgedeelte te behouden, samen met ‘de materialisatie, het metselwerk, de bakstenen’. 

Volgens de eerste voorzichtige tekeningen worden er drie extra vloeren kerkzaal gelegd. Dat zal gebeuren door middel van lichtgewicht houten bouwlagen, die ‘we gaan toevoegen’. “Het wordt een constructie die ‘los staat van de kerk’. “Het wordt een omkeerbaar proces. Er wordt geen beton gestort. Alles komt los te staan, zo blijft het flexibel en adaptief aan toekomstige scenario’s.” Als er over een x-aantal jaren geen behoefte meer is aan ouderenhuisvesting, of de kerk een beter doel kan dienen, dan is er de mogelijkheid om de kerk weer in zijn huidige vorm tevoorschijn te halen.

Maar veel ‘oude’ elementen blijven ook in het zorgcentrum in het oog lopen. “De schildering boven het koor blijft zichtbaar.” Dat gebeurt door de drie bouwlagen die in de kerk worden gerealiseerd, open te houden, zodat als een soort tribune, de schilderingen van de oude kerk te bekijken blijven. “Ook het glas-in-lood blijft in zijn materialisatie zichtbaar en voelbaar.”

Op de bovenste verdieping, de vierde laag onder de kap, komt de dagbesteding. “Voor de bewoners, maar ook voor de mensen uit de wijk.”

De plannen zijn duurzaam in zijn flexibele aanpak, en zullen dat ook zijn waar het de verwarming betreft, aldus Stomp. “Het is natuurlijk een enorm volume, we gaan volgens een box-in-boxprincipe lokaal verwarmen.” De ontwikkelaars overwegen ook van om ‘van het gas’ af te gaan, ‘er liggen mogelijkheden’. Er komen bijna zeker zonnepanelen op het gebouw. “Niet de reguliere, dat mag niet en zou de kerk onwijs aantasten. De panelen zullen lijken op de dakafwerking die het gebouw nu heeft.”

De klok blijft, zo kreeg een wijkbewoner als antwoord op zijn vraag. “Die is niet van ons, wel van het bisdom. Dat wilde de klok eruit halen, maar dat wilden wij niet. Nu hebben we afgesproken dat de klok kan blijven zitten, op voorwaarde dat we luiden bij trouwen en rouwen.” Het uurwerk loopt momenteel niet helemaal zoals het moet, maar zal denkelijk snel de wijkbewoners weer laten zien hoe laat het is. Ook het kruis op de toren blijft staan. “Alles wat naar religie verwijst moest uit de kerk of eraf, alleen het kruis niet. Dat is wel zo mooi toch?!”

Uit het wijkoverleg kwam de zorg naar voren voor de tijdelijke bewoners van de pastorie. Zij zullen op 31 december andere huisvesting moeten hebben, aldus Van den Brink. Maar zij lijken zich nauwelijks bewust van de urgentie om andere woonruimte te vinden, zo werd gesteld. Bewoners zetten ook vraagtekens bij de noodzaak van ouderenhuisvesting en de bekostiging ervan. Maar de ontwikkelaars waren zonder twijfel: “Er zijn nu 1200 ouderen die vragen om dergelijke huisvestiging in de stad. Over tien jaar zijn dat er 2500. Er is dus vraag zat; daarom wil de gemeente heel graag dat we dit doen”, aldus Lamper.

Al met al een optimistisch verhaal, zeker ook waar het de planning betreft. Alles is nog onzeker en onder voorbehoud, alle vergunningen moeten nog komen. Maar op de sheets die de wijkbewoners kregen voorgelegd, stond vermeld dat het zorgcentrum over een tot anderhalf jaar opengaat.

De kerk is in ieder geval komend weekend in het kader van Open Monumentendag te bezoeken.