Hoe gokmechanismen hun weg vinden naar jouw dagelijkse apps

SCHIEDAM - De kans is groot dat je vanochtend je telefoon erbij pakte, een app opende en zonder erbij na te denken even ‘draaide’ aan een verborgen rad van fortuin - zonder dat je het wist. Geen casino, geen goksite. Gewoon een fitnessapp, een bezorgdienst of een winkel met loyaliteitspunten.

Maar wat gebeurt daar eigenlijk onder de motorkap? Achter die leuke visuele snufjes schuilt een principe dat sterk doet denken aan gokautomaten. En dat is geen toeval.

De psychologie van het draaien

Denk even aan dat vertrouwde geluid van een gokautomaat, vooral als je bij een kwalitatief, modern buitenlands casino speelt. Bekijk de lijst van de beste casino’s volgens PokerScout en je ziet dat je er toegang krijgt tot duizenden innovatieve en leuke slots, die allemaal op hetzelfde principe gebaseerd zijn.

De rollen die draaien, het piepje bij winst, de knipperende lichten - deze elementen zijn zorgvuldig ontworpen om je te blijven prikkelen. En precies diezelfde elementen zie je nu ook terug in apps die niets met gokken te maken lijken te hebben.

Een voorbeeld? Sommige maaltijdbezorgapps geven je na een bestelling de kans om aan een rad te draaien voor korting op je volgende bestelling. Het ziet er onschuldig uit, maar je krijgt zelden te horen hoeveel kans je eigenlijk maakt op een beloning. Dat maakt het spannend – precies zoals in een gokkast.

Beloningen: net onvoorspelbaar genoeg

Het beloningssysteem in deze apps werkt volgens het ‘intermittent reinforcement’ principe. Klinkt ingewikkeld, maar het komt erop neer dat je niet altijd beloond wordt, en juist dat maakt het verslavend. Net als bij een fruitautomaat: soms win je, meestal niet, maar dat ‘misschien straks’ gevoel houdt je vast.

Ook apps van winkelketens doen hier vrolijk aan mee. Je spaart punten, maar krijgt pas halverwege te horen dat je ook een kans maakt op een ‘mystery gift’. Die onvoorspelbaarheid houdt je betrokken en de app voelt meer als een spel dan als een hulpmiddel.

Pushmeldingen als digitale dealers

Wat gokhallen met fel licht en geluid doen, proberen apps met meldingen. “Je hebt nog één draai te goed!” of “Mis deze kans niet!”. En hup, voor je het weet zit je weer te scrollen.

Je brein krijgt elke keer een kleine dopaminekick. Het lijkt misschien onschuldig, maar al die meldingen zijn niet willekeurig. Ze worden bij voorkeur verzonden wanneer je even pauze hebt of je wellicht verveelt.

Deze meldingen spelen in op een ander beproefd gokprincipe: FOMO. Fear of Missing Out. Je wil niks missen, dus je opent die app weer. De kans dat je daadwerkelijk iets wint of bespaart? Klein. Maar de spanning is er niet minder om.

Gamification: leuk of manipulatief?

Het gebruik van spelelementen in apps heet gamification. Op zich is daar niks mis mee. Maar het kan een ander verhaal worden als die elementen zich gedragen als mini-gokspelletjes. Dan zit je ineens niet meer gewoon in een sportapp, maar in een systeem gericht om je zoveel mogelijk te laten deelnemen.

Soms is dat positief: fitnessapps doen dit bijvoorbeeld door je badges te geven na een paar keer trainen, of misschien kun je ook 'extra XP' verdienen door een willekeurige opdracht te doen. Die opdrachten veranderen elke dag, soms met een verrassingselement.

Voor veel gebruikers werkt dat motiverend en natuurlijk is meer fitness in de meeste gevallen een goede zaak. Maar er zijn andere apps die minder positief uitvallen en waar je in feite weinig voordelen uit haalt, denk aan tijdrovende en hersendodende spelletjes zoals Candy Crush.

Loyaliteitssystemen met casino-DNA

Ook bij supermarkten zie je het steeds vaker. Niet alleen spaarzegels, maar ook digitale stempels, radjes, schatkisten en badges. Je koopt iets, en krijgt ‘een kans’ op iets extra’s. Vaak via een minigame. Het lijkt leuk en het houdt je bezig, maar ondertussen is het ontworpen om je koopgedrag te sturen.

Bedrijven analyseren hiermee hoe je reageert op die kleine beloningen. Ze passen de frequentie aan, de vorm, het geluid. Alles om je betrokken te houden - net als een casino aanpast waar en hoe vaak iemand een promotie krijgt, om de spanning op te voeren.