Geschiedenis van Schiedam – Middeleeuwen tot nu

Gracht in Schiedam

SCHIEDAM - Schiedam is geen grote stad, maar het heeft een rijke en roerige geschiedenis. Eeuwenlang ontwikkelde Schiedam zich tussen grotere buren, maar wist steeds opnieuw een eigen rol te vinden. Van haring tot jenever en van scheepsbouw tot moderne cultuur, elk tijdperk liet zijn sporen achter in de haven, de molens en het historische hart van de stad.

Schiedam van vandaag

Schiedam is tegenwoordig gericht op wonen en cultuur. De historische binnenstad, de havens en de molens werden gekoesterd en vernieuwd. Nieuwe musea openden hun deuren. De jenevertraditie kreeg een vaste plek met het Jenevermuseum. In 2005 kwam er een moderne molen bij: de Nolet, de hoogste van de wereld. Ook werd windmolen De Kameel herbouwd als herinnering aan het oude stadsbeeld langs de havens.

Het heeft ook een klein casino, in de vorm van Fair Play Casino, iets kleiner dan Holland Casino bij grote broer Rotterdam. Deze gezellige gokhal heeft misschien iets minder spellen dan de beste illegale casino's, maar je kunt er nog altijd terecht voor een rondje autoroulette of een spelletje op hun klassieke fruitautomaten.

De stad blijft zich ontwikkelen. Tegelijk blijft de geschiedenis zichtbaar in de straten, de pakhuizen, de brede havens en de molens die als wachters boven de stad uitrijzen. Schiedam is een plek waar verleden en heden samenkomen. Tussen industrie en historie, tussen jenever en cultuur, bouwt de stad verder aan de toekomst.

Een stad ontstaan uit water en wilskracht

Schiedam begon ooit als een nederzetting langs de benedenloop van de Schie. Rond het midden van de dertiende eeuw lieten edellieden een dam aanleggen om het omliggende land te beschermen tegen het water. De plek bood handelaren en schippers een logische overslagplaats. Hutten en werkplaatsen groeiden uit tot een dorp dat uitgroeide tot een plaats met stadsrechten. In 1275 verleende Aleida van Holland die rechten, tegelijk met een kerk, een burcht en een gasthuis. Vanaf dat moment kon Schiedam zich ontwikkelen tot een echte stad met eigen voorzieningen en bestuur.

Groei tussen buren en bedreigingen

Schiedam trok al snel mensen aan die hun brood verdienden met handel en ambacht. Tegelijkertijd moest de jonge stad zichzelf staande houden tegenover opkomende buren zoals Delft en Rotterdam. Deze steden kregen waterverbindingen met de Maas, waardoor goederenstroom zich steeds vaker verplaatste. 

Toch wist Schiedam zich staande te houden door visserij. Vooral de haring zorgde in de late middeleeuwen voor inkomsten. De stad kreeg ook religieuze betekenis door de verering van de Heilige Liduina, een Schiedamse die bekend stond om haar devotie en wonderen.

In 1428 sloeg echter het noodlot toe toen een grote brand het stadsbeeld ernstig beschadigde. Toch herstelde Schiedam zich, gesteund door de handel op het water en de ondernemende bevolking.

De opkomst van jenever

Rond het jaar 1700 veranderde de economische richting van de stad. De haringvisserij leverde minder op en de drankproductie nam het over. Moutwijn, de basis voor jenever, werd het product waarmee Schiedam internationaal faam verwierf. Distilleerderijen en branderijen verrezen langs de kades en pakhuizen vulden zich met tonnen graan en vaten drank.

De torenhoge molens zijn een blijvend bewijs van deze periode. Door de hoogte konden zij boven de pakhuizen uitmalen en genoeg kracht leveren voor de groeiende productie. Export ging de wereld over, en Schiedam werd beroemd om zijn sterke drank. Het leverde de bijnaam op: Zwart Nazareth. Tijdens de negentiende eeuw leefde een groot deel van de bevolking van deze industrie. Gastarbeiders uit onder meer West-Duitsland kwamen naar de stad, wat de bevolkingssamenstelling veranderde.

Neergang en nieuwe kansen

Aan het einde van de negentiende eeuw raakte de jeneverproductie in verval door moderne concurrentie. Nieuwe gist- en spiritusfabrieken deden de traditionele branderijen wankelen. De stad moest opnieuw zoeken naar een manier om te overleven.

Dat nieuwe perspectief kwam uit een onverwachte hoek: scheepsbouw. Met de komst van grote werven, zoals Werf Gusto in 1905 en Wilton-Fijenoord iets later, maakte Schiedam een industriële wedergeboorte door. De werven boden werk aan duizenden mensen. De Nieuwe Waterweg en de nabijheid van Rotterdam zorgden voor een gunstige ligging voor reparatie en bouw van schepen.

Oorlog en wederopbouw

Tijdens de Tweede Wereldoorlog was Schiedam doelwit van bombardementen. De scheepsbouwbedrijven werden ingezet voor de Duitse oorlogsindustrie. Ook maakte de stad een zware razzia mee waarbij mannen werden weggevoerd om in Duitsland te werken. De oorlog liet diepe sporen na, zowel lichamelijk als emotioneel.

Na 1945 bloeide de scheepsbouw opnieuw op. Er werden nieuwe woonwijken aangelegd in de noordelijke polders om de bevolking op te vangen. Toch kwam ook hier verandering in. In de jaren zeventig sloten de belangrijkste werven, waarmee een belangrijk hoofdstuk eindigde.