In memoriam: mooie, kleurrijke, onnavolgbare Nico de Leede

IN MEMORIAM - Vandaag precies een jaar geleden overleed Nico de Leede. Een markante Schiedammer die zijn weg vond naar Oost-Groningen. Omdat we zijn verscheiden toen niet hebben gemeld willen wij vandaag graag stilstaan bij zijn leven. 

Nico de Leede was van 10 mei 1961. Geboren is een ‘De Leede-gezin’, als zoon van een van de Schiedamse melkboeren, met een broer en een zus. Een mooie, kleurrijke, onnavolgbare man, zoals zijn familielid Rob Poot hem typeerde. 

Hij ging naar school op Spieringshoek, studeerde rechten en vestigde zich als arbeidsrechtadvocaat. Hij hield praktijk aan huis in de Rembrandtlaan. Een kleine vijftien jaar geleden vertrok hij naar Groningen, naar Finsterwolde.

Een steunpilaar in zijn leven was Boudien Luijckx. Zij trouwden en scheidden. Boudien sprak de laatste worden op het afscheid van Nico, op 2 oktober vorig jaar in de Stefanuskerk in Finsterwolde. 33 jaar deelden ze lief en leed. “Hierin zitten ook de jaren dat we uit elkaar gingen, want eigenlijk lieten we elkaar nooit echt los.”

Hubert Noordman was 25 jaar bevriend met Nico de Leede en kon genieten van diens feitenkennis en wijsheid. “Nico is vier jaar na mij geboren, maar heeft een beeld van de tijd van 1968 tot 1975 als een volwassene, waar ik die tijd beleefde in de naïviteit van een opgroeiend kind.” Noordman bracht tijdens de drukbezochte afscheidsceremonie een uitgebreide afscheidsgroet waarin hij Nico de Leede mooi typeerde.

“Tot in groot detail kon hij vertellen over gebeurtenissen in die tijd (begin jaren 70 -red.). Nico onthield alles, niet alleen als losse feiten, maar ook in hun verband. Dat maakte zijn verhalen zo bijzonder. Hij legde verbindingen tussen feiten, die een heel ander licht wierpen op onze geschiedenis, het verloop van de tijd van vroeger tot nu.”

Boudien noemde Nico ‘een ridder’. Hubert Noordman legt uit waarom: “De normen en waarden, het fatsoen van de ridders van de middeleeuwen leefden voor Nico zo sterk dat ik meer dan eens dacht dat hij een ridder was en mij meenam achterop zijn paard als hij mij in Winschoten met zijn auto oppikte toen ik nog van het ov afhankelijk was en een bezoek aan hem voelde als een expeditie naar het hoge Noorden... 

Over paarden gesproken... wisten jullie dat Nico een fan was van Sinterklaas? Een hele collectie Sint en Piet attributen had hij opgebouwd waaronder boeken met oude Sinterklaas prenten en liederen. 

Hij was ook een groot fan van de Stones en The Beatles en had daar verhalen bij. Sterker, hij had de grote bands in stadions meegemaakt en meegewerkt aan de verzorging van optredens. Daar had hij niet alleen foto’s van, maar herinneringen zó levensecht verteld dat je je verplaatst voelde in die tijd als hij daarover vertelde. De sfeer was bijna tastbaar…

Met de verhuizing van hun prachtige huis in Schiedam naar de Wiegersweg te Finsterwolde verliet Nico de plek waar hij was opgegroeid. Dat hij daar tot het laatst aan hechtte bleek uit een gesprek deze zomer: ‘Weet je nog Hubert – en toonde een foto van de Heilig Hartkerk te Schiedam – dat ik met anderen heb weten te voorkomen dat dit prachtige karakteristieke pand werd gesloopt?’ Hij gaf om de rijke historie van zijn omgeving.”

Een andere liefhebberij van Nico de Leede was zijn Citroën DX. “Hij kon genieten van materie, vooral het mooie ervan, maar ook het innovatieve. Nico verbond zo verleden met toekomst, waarbij hij vaak naar mijn verhalen luisterde met veel plezier, omdat ik hem liet zien wat er in de nabije toekomst allemaal mogelijk zou zijn op aarde. 

Uren kon hij bevlogen praten over horloges, waarbij hij mij een horloge liet zien dat de overgang van het analoge naar het digitale tijdperk symboliseerde. ‘Een van de eerste, ook nog eens goed tot 100 meter onder water Hubert!’”

Nico de Leede had een bijzondere relatie met tijd. “Nico is nu en was al historie bijna heel zijn leven”, vertelt Noordman bij het afscheid. “Hij verlangde de rest van zijn leven terug naar die tijd (1968 – 1975); een tijdbeeld waarin het voor hem uit te houden was op aarde. Een uniek tijdvak waarover Nico mij vertelde: ‘Hubert, het was de enige tijd dat alle mensen konden léven, velen een huis konden bezitten en een auto konden rijden! Daarna is het alleen maar bergafwaarts gegaan!’

En dan kon hij vloeken en tieren over de machthebbers op deze aarde, uren lang. Wat er wel niet allemaal mankeerde aan de ontwikkeling van de mensheid en wie daarvoor verantwoordelijk waren. Hij noemde die mensen ook bij naam en wist hoe de netwerken en familieverbanden van die mensen in elkaar zaten. Nico had een formidabel geheugen en was onderzoeker in hart en nieren. Hij kon wat hij wist alleen niet neutraal plaatsen; Nico was er altijd woest over. 

Nico’s emoties waren zo sterk dat het voor intimi soms moeilijk, heel moeilijk was om met Nico om te gaan. In de herfst vorig jaar belde Nico me op terwijl ik naar huis reed vanuit Haarlem. Ik heb de auto snel op een parkeerterrein langs de snelweg moeten zetten, want Nico bezette heel de ruimte ditmaal schreeuwend over de Belastingdienst. Hij kon het onrecht ook nu niet verdragen; z’n hele leven niet. Toch handelde hij als altijd nuchter en praktisch. Met succes, hij heeft de fiscus af kunnen houden van navorderingen.”

Ook al was zijn mening soms uitgesproken - en vernietigend, Nico de Leede was een warm mens, een hartelijk mens waarbij het goed toeven was. Een goede vriend. Rob Poot herinnerde zich bij het afscheid de kennismaking met zijn zwager. “Ik leerde Nico kennen, tijdens de kerst in 1987, in het ouderlijk huis van mijn vrouw Anne en mijn schoonzus Berthe. Hij was daar met zijn moeder, tante Truus, op het kerstdiner genood. Ik was gewaarschuwd door mijn nieuwbakken vriendin Anne en haar zus. Neef Noocki zoals ze hem noemden bleek nogal een bijzondere gast te zijn. Hoe bijzonder dan, vroeg ik? Nou, deze eeuwige rechtenstudent was nogal aanwezig, erg druk en had ook veel humor. Het gevoel bekroop me dat er bij beide zussen wat onzekerheid leefde of ik – als overduidelijke introvert – wel opgewassen zou zijn tegen een ontmoeting met deze vlotte favoriete neef. En tussen de regels door proefde ik dat falen van de Noocki-test een onmiddellijke exit zou betekenen uit de familie de Leede. En ik moet dan ook eerlijk bekennen dat toen Nico in zijn smoking met strik binnen stapte en wij handen schudden, ik best wel de nodige spanning ervaarde. Maar het ijs was snel gebroken. Er bleken tussen ons dermate veel gedeelde interesses en een bijzondere persoonlijke klik te bestaan dat de basis kon worden gelegd voor een langdurige hechte vriendschap. De studentikoze bravoure neef en grappenmaker, die zijn nichten uit genegenheid graag op het verkeerde been zette en plaagde, bleek gelukkig veel andere kanten te hebben. En, ik mocht blijven…”

Dat was het begin van een lange vriendschap. “Nico beschikte over het benijdenswaardige talent overal en altijd met iedereen soepel contact te kunnen maken en onderhouden. Dat heeft een autoverkoper ook, zult u zeggen, maar bij Nico zat daar altijd een diep oprechte belangstelling voor zijn gesprekspartner bij. Dat, gepaard aan een scherpe geest en grote belezenheid, maakte dat hij er in slaagde, moeiteloos een onuitwisbare indruk op mensen te maken. Dat ervaarde ik afgelopen week ook weer op het Griekse eiland Karpathos – een gezamenlijke favoriete vakantiebestemming die Nico en mijn gezin afgelopen jaren een aantal keer hadden bezocht. De tweede of derde vraag van een horeca-uitbater was dan: “Oh hallo, leuk,u bent er weer. Sorry, wat was uw naam ook alweer?” ”Maar vertel eens, hoe is het eigenlijk met Nico?!” En groot was uiteraard de ontzetting toen ze leerden van zijn situatie.”

Want in maart vorig jaar bleek dat de keelkanker waarvoor Nico de Leede al eerder behandeld was, terug was gekomen. Hij besloot zich niet te laten behandelen maar te kiezen voor quality-time. Veel vrienden en bekenden maakten de gang naar het Oost-Groningse om een laatste biertje met hem te drinken, nog een keer ondergedompeld te worden in die eindeloze verhalen van Noocki, tot diep in de nacht te struinen in zijn ‘bibliotheek’ - waar werkelijk van alles in te vinden was.

Hubert Noordman: “Bijzonder dat hij hierbij niet alleen felle emoties uitte, maar zijn verhalen baseerde op feiten: ‘Feiten Hubert, feiten... dáár gaat het om, niet om dat geraaskal van hittepetitjes in de politiek!’ Altijd pakte hij boeken en tijdschriften erbij als hij sprak en legde die voor mijn neus open. Leergierig als ik ben heb ik z’n verhalen nagetrokken en hij heeft op veel punten gelijk. 

Een huis was in ‘zijn’ tijdvak voor veel mensen betaalbaar net als een auto. Er kon geleefd worden zonder een verstikkend net van regeltjes en bureaucratie, in grote delen van de wereld. Je kon spelen met de regels en er was een gezonde marge voordat autoriteiten écht ingrepen. Er was een uniek gevoel van vrijheid en ruimte, tijd om te leven, letterlijk en figuurlijk ‘vrije tijd’.”

Rob Poot: “Met zoveel talenten, sociale sterke eigenschappen, geestelijke bagage en niet te vergeten zijn rijzige en knappe voorkomen zal het leven voor hem toch wel van een leien dakje zijn gegaan, denkt u? Dat is niet helemaal zoals het voor Nico is verlopen en zoals hij het zelf heeft ervaren. Sterker nog, de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat hij nogal eens worstelde met het leven. Het is mijn indruk dat hem in ieder geval parten speelde dat hij geen competitiedrang had, niet per sé de beste wilde zijn, zeker niet ten koste van anderen en altijd op zoek was naar harmonie. Ondanks dat hij jurist was, ging hij in het maatschappelijk verkeer in eerste instantie nooit uit van de oneerlijkheid of geslepenheid van mensen, tenzij bewezen of aan den lijve ervaren; Nico was niet goedgelovig. Hij stond echt iedereen die een beroep op hem deed bij met hart en ziel, en vaak met succes. Dat geldt zowel voor zijn juridische adviespraktijk als zijn raadswerk in Old-ambt. En daarbij vergat hij nogal eens, waar het kon en nodig was, zakelijk te zijn; ten koste van hemzelf.

Nico de Leede werd in Finksterwolde actief in de lokale politiek. Noordman: “Hij heeft er met succes voor gevochten dat het lokale zwembad open bleef, waar vele andere in Nederland werden wegbezuinigd. In de lokale politiek werd Nico de laatste jaren actief en nam het ook daar op voor de gewone man. Hij had een broertje dood aan de elite die elkaar de bal toespeelde. Zo heeft hij weten te blokkeren dat er bij Finsterwolde een zonnepark kwam, waar de omwonenden wel de lasten, maar niet de lusten van zouden ervaren. 

De overgang naar de digitale werkelijkheid naast de realiteit van tastbare materie heeft Nico eigenlijk nooit kunnen maken. Nico was een verzamelaar van reële objecten: LP’s, CD’s, DVD’s en veel, héél veel boeken en strips. Met de moderne tijd had Nico niet zoveel, hoewel alles van een moderne vinding – Ducktape - aan elkaar hing in z’n huis. “

Zwager Rob Poot: “Ik denk dat Nico ook de neiging had in de valkuil te stappen in geval van problemen te veel te vertrouwen op zijn verbale en sociale talenten, goede intenties en scherpzinnigheid en daarmee beslissingen uit de weg te gaan; harmonieus ingesteld als hij was probeerde hij de kool en de geit te sparen. Bij dat dralen paste denk ik ook de neiging eerder te doen waar hij zin in had dan dat wat nodig was. Hij was zich overigens wel degelijk bewust van die kant van hemzelf. Als pesterijtje heb ik hem wel eens vergeleken met een kat; een huisdier waar hij zelf helemaal niets mee had. “Dat klopt”, zei hij met zijn typerende zelfspot, ‘ik heb die lepe beesten door’. 

Ik denk dat Nico ten diepste hunkerde naar een rechtvaardige afspiegeling van een ideale wereld. In ieder geval was dat de drijfveer bij zijn adviespraktijk en raadswerk. Hij had wel wat met de filosoof Plato. ‘Dit is mijn wereld geloof ik niet…' heb ik Nico meermaals horen verzuchten. Eigenlijk voelde hij zich Grieks, schreef hij mij kort voor zijn dood. In zijn element was hij, zowel fysiek als mentaal, in ieder geval op zijn geliefde Griekse eiland Karpathos.”

Op het bedankkaartje voor wie zijn afscheid bijwoonden liet Nico opnemen, als laatste groet: ‘Terug in de Eenheid’.